پرخوابى مانند بى‏خوابى، یکى از اختلالات خواب است و براى حل این مشکل باید علل آن کاملاً بررسى شود.
علل احتمالى پرخوابى ممکن است مشکلات روحى (مانند افسردگى، نامنظم بودن چرخه خواب، رژیم غذایى نامناسب، آب و هوا، مشکلات جسمانى و داروها و سوء مصرف داروهاى مؤثر بر روان باشد) براى مطالعه بیشتر ر.ک: کاپلان سادووک، خلاصه روانپزشکى، ترجمه نصرت‏اللَّه پورافکارى، انتشارات آزاده، چاپ دوم، 1373، ج 3، صص 116-124.
خواب یکی از نیازهای ضروری ماست و انسان هایی در سن شما به 6 تا 7 ساعت خواب نیاز دارند و معمولا کاستن از این مقدار موجب افت دقت و کارآیی روزانه، خصوصا کار فکری می شود. اما اگر خواب شما بیش از این اندازه است برای کاستن آن در اولین قدم به توصیه‏هاى زیر عمل کنید. باید علل زمینه‏اى پرخوابى را برطرف کرد که برخى از آنها عبارتند از:
1- پرخورى در شب که از مهمترین عوامل پرخوابى است. سعى کنید شب‏ها به حداقل غذا اکتفا کنید.
2- اگر طبع شما سرد است از خوردن غذاهایى مثل ماست، بادمجان، ترشیجات و غیره که طبیعتا سرد هستند و موجب تشدید خواب‏آلودگى مى‏شود بپرهیزید و اگر طبیعت شما گرم است از غذایى که طبیعت گرم دارند نیز اجتناب کنید که براى این گروه افراد این دسته غذاها موجب پرخوابى مى‏گردد.
3- غذا را سرشب میل کنید که تا موقع خواب هضم شده باشد.
4- در صورت امکان از خواب قیلوله (قبل از ظهر) یا خواب بعد از ظهر بهره‏مند باشید.
5- فعالیت‏هاى شدید بدنى در روز با خواب‏آلودگى و افزایش خواب همراهند و گریزى از آنها نیست، لذا اگر این نوع فعالیت‏هاى شما زیاد است آنها را تعدیل کنید. همچنین عدم تحرک و ترک ورزش روزانه باعث اجتماع رطوبت در بدن و خواب آلودگی می شود. بنابراین تحرک بدنی از ضرورت های زندگی یک جوان است.
6- با برنامه‏ریزى دقیق سعى کنید به تدریج از میزان خواب خود بکاهید. مثلاً جدولى تنظیم کنید که به مدت یکماه از طول خواب خود یک ساعت کم کنید. هر 5 روز 10 دقیقه (5 دقیقه از ابتدا و 5 دقیقه از انتها) از خواب خود بکاهید و در 5 روز بعد این مقدار را دوبرابر کنید تا ظرف 30 روز 60 دقیقه از خواب شما کاسته شده باشد و به اصطلاح عادت شکنى تدریجى داشته باشید. بعد از یک ماه اگر باز هم مدت خواب شما زیاد است به همین ترتیب از طول آن بکاهید. در عین حال میزان کاهش نباید از حد مورد نیاز بدن افزون‏تر شود.
7. توجه داشته باشید که براى انسان‏هایى مانند شما 6 تا 7 ساعت خواب، ضرورى است و اگر کاستن از خواب موجب افت کارآیى روزانه شما مى‏شود، هرگز در صدد کاهش میزان خواب خود برنیایید.
8. براى پس از نماز صبح یک برنامه مفید و الزام‏آور، تنظیم کنید؛ به طور مثال یک برنامه مرتب مطالعه‏اى یا عبادى و یا ورزشى داشته باشید.
9. گاه مشکل پرخوابی، در واقع پرخوابی نیست، بلکه فرد به دلیل آن که شب‌ها دیر می‌خوابد کسری خواب خود را در روز جبران می‌کند. در نتیجه تصور می‌کند که خواب او زیاد است. برای رفع این مشکل، افراد باید خواب خود را به تأخیر نیندازند و در همان اوایل شب بخوابند. برای این کار لازم است انسان، برنامه‌ای برای خواب و بیداری خود داشته باشد و اوقات خود را بیهوده هدر ندهد. با این کار، برای آن که به موقع به کارهای خود برسد، سعی می‌کند به موقع بخوابد و به موقع از خواب بیدار شو د.
در پایان باید دانست که گاهى پرخوابى، ناشى از یک مشکل روحى است. یکى از عوارض افسردگى، پرخوابى است. البته تشخیص افسرده بودن نیازمند دقّت و بررسى بیشترى است و به محض غمگین بودن فرد، نمى‏توان به کسى برچسب افسردگى زد. بنابراین براى مقابله با این وضعیت روحى علاوه بر رعایت نکات یاد شده، باید به روان‏پزشک یا روان شناس مراجعه کنید.
تأکید می شود هرگز در صدد کاهش میزان خواب خود به سطح 4 ساعت در شبانه روز نباشید و حداقل 6 الی 7 ساعت خواب برای شما ضروری است.
پیامبر اکرم می فرماید: مبغوض ترین شما در نزد خدا هر آن کسی است که پرخواب و پرخور باشد از این بیان بخوبی استفاده می شود که پر بودن معده، و خواب زیاد و طولانی موجب دوری انسان از خدای متعال است.
پربودن معده، و خواب زیاد و طولانی، موجب این می شود که روح انسان از اقبال به سوی عالم اصلی خود و از اقبال به سوی عالم نور بازمانده و بعکس به سوی عالم ماده و طبیعت، و ظلمات کشیده شود.
در هر صورت باید جانب اعتدال را رعایت کند تا سلامتی و اعتدال قوای جسمی او از بین نرود زیرا در تحصیل کمالات بیش از هر چیز بدن سالم و قوای معتدل جسمانی لازم است.
جهت مطالعه بیشتر ر.ک:
(کتاب) مقالات استاد محمد شجاعی، طریق عملی، تزکیه 1، ص 176 - 179