انگیزه ی صحیح برای انجام کار نیک

... انگیزه ی اکثر مردم از انجام فعل نیکو این است که ازایش را از خداوند بگیرند. امّا انگیزه ی امیرالمؤمنین علیه السّلام و دیگر بزرگان هرگز چنین نبوده است. آن ها فقط می گویند :« ما می بخشیم همان گونه که خدا می بخشد.»

جناب شیخ الرّئیس در نمط پنجم یا ششم اشارات می فرمایند :« جود، بخشیدنی را می گویند که بلا عوض باشد.» خداوند نیز چنین است. می بخشد امّا در مقابل آن چیزی طلب نمی کند و احتیاج به عوض ندارد. بلکه می گوید : سرشت ذاتی من بر بخشش است.

... تمام موجودات عالم از حق درس گرفته اند، همه می گویند : سرشت ذاتی تکوینی ما بر این است که به کار خود مشغول باشیم و در مقابل آن چیزی طلب نکنیم. در این میان فقط انسان است که کارهایش را در مقابل دریافت عوض آن انجام می دهد. ...

جواد حقیقی در مقابل جود خود، چیزی طلب نمی کند.
«إِنَّمَا نُطعِمُکُم لِوَجهِ الله لاَ نُرِیدُ مِنکُم جَزَاءً وَلاَشُکَورَا»/(سوره ی انسان،آیه ی 10)

مرد آن است که هزار مرتبه دست مردم را بگیرد و وقتی هم که افتاد، هیچ انتظاری از دیگران نداشته باشد. این را آیات قرآن و سیره ی ائمّه علیهم السّلام به ما آموخته اند.

به عنوان مثال آیه ی فوق به آن قضیّه اشاره دارد که روزی امام حسن و امام حسین علیهما السّلام مریض شده بودند و حضرت علی علیه السّلام و حضرت فاطمه علیها السّلام نذر کردند که اگر مریضی فرزندان شان خوب شد، سه روز روزه بگیرند.

توجّه به یک نکته ی اخلاقی در ارتباط با تصرّفات :

لازم به ذکر است که این مطلب شما را به یک دستورالعمل قرآنی و یک نکته ی اخلاقی توجّه می دهد و آن این که با این که جناب امیرالمؤمنین علیه السّلام و صدّیقه ی کبری علیها السّلام از اولیاء الله بودند و معصوم و تمام عالم را در اختیار داشتند و می توانستند با یک اشاره مریض را خوب کنند. امّا باز دست تصرّف دراز نکردند و نذر سه روز روزه کردند تا مریض شان خوب شود. معلوم می شود با این عمل خواسته اند به ما دستورالعمل بدهند.

زیرا آن ها برای شفای مریض اصلاً نیاز به سه روز روزه نداشته اند. آن ها این کار را کرده اند تا به ما برنامه بدهند که شما نیز برای شفای مریض تان می توانید سه روز روزه بگیرید. ...

نکته ی دیگر این که در مباحث قبلی عرض کرده بودیم هر کس قوی تر شود، دست تصرّفش در نظام عالم کم تر می شود.

... جناب زین العابدین علیه السّلام نیز در کربلا مریض بودند امّا برای خوب شدن خود هیچ تصرّف نکردند. زیرا می دانستند اراده ی خدا بر مریضی شان تعلّق گرفته و دلیلی ندارد از خدا بهبودی خود را از راه تصرّف طلب کند. اگر می بینید شخصی مریض مانده، نباید حتماً به دنبال این باشید که شفای او را از خداوند بگیرید. اگر مقرّر شده این شخص مریض بماند، بگذارید بر همین حال باقی باشد البتّه او را به نزد پزشک ببریم، دلسوزی بکنیم، دعا بکنیم، دارو برایش ببریم و زحمت بکشیم امّا به این معنا نباشد که لج کنیم حتماً این مریض باید شفا پیدا کند. ما نمی توانیم برای خدا دستورالعمل صادر کنیم.

حضرت آقا در این مورد تعبیری دارند که :« ایشان باید امر کند و ما تابع باشیم نه این که ما امر کنیم و خدا امرمان را اجرا کند.» ما در این موارد خیلی گرفتاریم و توجّه زیادی به این مسائل نداریم. ائمّه ی اطهار این روش را به ما آموخته اند. ...

اگر این آداب انسان سازی اهل بیت علیهم السّلام در ما پیاده شود، ما یک پارچه نور می شویم. به طور کلّی باید یک خصلت پسندیده را در خود تقویت کنیم و آن این که مطلقاً از غیر خدا انتظاری نداشته باشیم. از دوستان مان، از همسایگان مان، از هم محلّی های مان، از برادران و پدران مان، حتّی از فرزندان خود نیز انتظاری نداشته باشیم. به خود القاء نکنیم که فرزندان مان را بزرگ می کنیم تا در هنگام پیری دستمان را بگیرند. این خصلت انسانی و مردانگی نیست. مردانگی آن است که سر سوزنی از دیگران انتظاری نداشته باشیم.

این امر باعث می شود انسان همیشه راحت و ارام باشد و توقّعی از دیگران نداشته باشد و اگر احیاناً در ازای خدمت او، خدمتی شد، باز سعی کند در ازای آن به دیگران خدمت کند و اگر خدمتی ندید در دلش کینه ای نکند و ناراحت نشود.
رسیدن به این مقام کار یک سال دو سال نیست. انسان باید خیلی اهل همّت باشد تا به این مقام راه یابد.

(مجلس یازدهم: انگیزه ی صحیح برای انجام کار نیک- تصرّفات)

برگرفته از کتاب شریف «شرح مراتب طهارت»؛ از رساله ی وحدت از دیدگاه عارف و حکیم حضرت علاّمه حسن زاده ی آملی حفظه الله/ شارح: استاد صمدی آملی حفظه الله / نشر رَوح و ریحان