در همه جا راه رشد را گنجانده اند

به عقل رسیدن خیلی مشکل است. امّا نگویید که نمی توانیم. اگر کارگری، کسبه ای، هر چه هستی باش امّا عاقل باش. راه انسان شدن این نیست که ما حتماً به حوزه و دانشگاهی برویم و درس بخوانیم. من کم ترین به شما می گویم که اگر فردی به حوزه هم بیاید به همین زودی ها نمی تواند راه آدم شدن را پیدا کند. دل خوش نکنید. این فقط یک حجابی است برای ما که فکر می کنیم برای آدم شدن حتماً باید به فلان مرکز رجوع کنیم. کلّ نظام عالم محلّ آدم شدن توست.

زمین کشاورزی محلّ آدم شدن کشاورز، حوزه ی علمیّه محلّ آدم شدن طلبه، کارگاه مکانیکی محلّ آدم شدن مکانیک و باغ محلّ آدم شدن باغبان است. اگر تمام مردم اعم از پزشک و بقّال و کشاورز و راننده و دیگر افراد جامعه برای آدم شدن بخواهند به حوزه ی علمیّه بروند، دیگر کسی در این جاها باقی نمی ماند تا به کار مردم رسیدگی کند. از خداوند ربّ حکیم هم بعید است که در کلّ نظام هستی فقط یک نقطه را محلّ آدم سازی قرار دهد.

خداوند طوری برنامه ریزی کرده که مسیر زندگی هر کسی روشن است. به یکی ذوق کارگری داده، به یکی ذوق بزّازی داده، به سومی ذوق بقّالی داده، به چهارمی ذوق کشاورزی داده، به پنجمی ذوق طلبگی داده و ... به اندازه ی تمام شغل های موجود در اجتماع، تنظیم برنامه کرده است. که اگر طلبه درس نخواند کار لنگ می شود، کشاورز کار نکند زندگی لنگ می شود، کارگر از کار کردن دست بکشد ساختمان سازی می خوابد و ... عزیز من ! تنظیم تمام این ها با ملکوت عالم است و من و شما از آن سر در نمی آوریم.
اگر ما بخواهیم چند روزی تنظیم برنامه ی نظام هستی را به دست بگیریم، همه ی عالم به هم می ریزد. حال از این خدایی که طوری استعدادها را مختلف قرار داده تا سر سوزنی کار مردم اجتماع لنگ نماند، ممکن است مرکز آدم شدن را فقط یک نقطه برنامه ریزی کرده باشد ؟! می بینیم که این طور نیست. دست ولایت در تمام نظام هستی سریان دارد و همه جا مشغول کار است.

به عنوان مثال نفس ناطقه بر کلّ کشور بدن ولایت دارد و این دست ولایت همه ی اعضاء و جوارح را به کار می اندازد. به ظاهر می بینیم که چشم می بیند و گوش می شنود و بینی استشمام می کند، امّا در حقیقت این نفس ناطقه است که از افق اعلی همه را به کار گرفته است. با اوّلی می بیند، با دومی می شنود و با سومی استشمام می کند. زیرا اگر لحظه ای جدا شود، همگی از کار می افتند. این را ولایت نفس در کشور بدن می گویند. و این دست ولایت طوری برنامه ها را تنظیم کرده که، هیچ کدام از این اعضاء و جوارح خود نمی دانند که دیگری آن ها را تنظیم کرده و مشغول کارشان داشته است.

حال اگر چشم بخواهد خود سازی کند سلامتی و کمال آن در چیست ؟ تأیید می فرمایید که به دیدن آن است. همین طور سلامتی گوش به شنیدن و سلامتی پا به رفتن و سلامتی دست به انجام دادن کار است و هر کسی در اجتماع در هر شغل و مکانی هست، همان جا محلّ آدم شدن اوست.

خدا هم در همان جا برنامه ی انسان سازی او را تنظیم کرده است. در زمین کشاورزیِ آقای کشاورز آن قدر اسرار قرار داده که اگر آقای کشاورز کلّ عمر خود را هم بگذارد و بخواهد حقائق موجود در شغل و زمین کشاورزی خود را پیدا کند، باز نمی تواند به تمام اسرار آن برسد. ...

(مجلس دوازدهم: در همه جا راه رشد را گنجانده اند)

برگرفته از کتاب شریف «شرح مراتب طهارت»؛ از رساله ی وحدت از دیدگاه عارف و حکیم حضرت علاّمه حسن زاده ی آملی حفظه الله/ شارح: استاد صمدی آملی حفظه الله / نشر رَوح و ریحان