درپاسخ به واقعیاتی که در زندگی وجود دارد باید دقت کرد که آثار ونتایج آن چیست، سپس آن عمل و نتایج آن را در دوکفه ترازو گذاشت و انتخاب کرد.
میدانید دنیا محل گذر است وآنچه در دنیا روی میدهد نقش مقدمه برای زندگی اصلی انسان را دارد، هرگز کسی در دنیا به طور کامل عذاب نشده ویا پاداش ندیده است. آنان موفق ترند که در مجال کوتاه عبور از دنیا توشه بیشتری برای زندگی حقیقی وابدی بردارند. اما در این میدان نقش گرفتاریها(بلاهاوابتلائات) چیست؟ مومن در مسیر خودسازی وتکامل با مشکل کمبود فرصت روبرو است،چون زمان چند ده ساله، امکان مهیا شدن برای حیات زیبای همیشگی آخرت را نمیدهد. لذا خداوند ابزار میانبری برای سرعت بخشیدن به پیشرفت بنده اش فراهم نموده است. یکی از آنها همین گرفتاریها وابتلائات است.
امام صادق علیه السلام در این باره فرموده اند : «إنّ عظیم الأجر لمع عظیم البلاء و ما أحبّ اللّه قوما إلا ابتلاهم.» (بحار الأنوار ، ج64، ص: 207 )« همانا اجر و پاداش بزرگ با امتحان و آزمایش بزرگ همراه است، خداوند قومى را دوست ندارد مگر آنکه او را مورد آزمایش قرار میدهد. »
و یا در روایت دیگری فرموده اند :« إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عِبَاداً فِی الْأَرْضِ مِنْ خَالِصِ عِبَادِهِ مَا یُنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ- تُحْفَةً إِلَى الْأَرْضِ إِلَّا صَرَفَهَا عَنْهُمْ إِلَى غَیْرِهِمْ وَ لَا بَلِیَّةً إِلَّا صَرَفَهَا إِلَیْهِم »( الکافی، ج2، ص: 253 ) « بدرستى که براى خداوند در زمین، بندگان خالصى است که از آسمان تحفهاى نازل نمىشود مگر آنکه آن را از ایشان منصرف سازد، و به غیر ایشان متوجّه کند. و هیچ بلایى را نازل نمىکند مگر آنکه به آنها متوجّه گرداند. (همان مصدر، همان باب، ح 5).»
پس باید سوال شما را چنین تصحیح نمود که چرا خداوند دوستان خود را دچار ابتلائات و امتحان ها می نماید ؟
پیش از بررسی این موضوع لازم است اشاره ای به معنای «بلاء» که در روایات و متون دینی ذکر شده داشته باشیم :
«بلاء» به معنی اختبار و امتحان است، و در امور خوب و بد به کار برده می شود. به طور کلی می توان گفت بلاء آنیست که حق جلّ جلاله به وسیله آن بندگان خود را امتحان می نماید ، چه از قبیل امراض و اسقام و فقر و ذلت و ادبار دنیا باشد، و یا در مقابل آنها، کثرت جاه و اقتدار و مال و منال و ریاست و عزت و عظمت باشد .(چهلحدیث ص : 236)
بررسی علت ابتلاء دوستان خدا
در متون دینی در خصوص علت اینکه چرا خداوند دوستان خود را دچار ابتلائات و آزمایش های گوناگون می نماید دلایل مختلفی مطرح گردیده است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می نمائیم :
اول : دست یابی دوستان خدا به درجات و پاداش های عظیم الهی
همانگونه که می دانیم « نابرده رنج گنج میسر نمی شود » ؛ دوستان خدا نیز زمانی می توانند به پاداش های عظیم الهی دست یابند که در امتحانات الهی موفق گردند و هرچه این امتحان ها بیشتر باشد مراتب دوستان خدا بالاتر رفته و پاداش بیشتری دریافت می نمایند از همین رو در روایات آمده که برای مومنین درجاتى است که به آنها نایل نشوند مگر با بلیات و امراض و آلام به همین دلیل نیز خداوند دوستان خود را به امتحانات بیشتری دچار می نماید تا آنها به درجات عالیه نائل گردیده و اجر بیشتری دریافت نمایند از همین رو امام صادق علیه السلام فرموده اند : «إنّ عظیم الأجر لمع عظیم البلاء و ما أحبّ اللّه قوما إلا ابتلاهم.»( بحار الأنوار ، ج64، ص: 207 )« همانا اجر و پاداش بزرگ با امتحان و آزمایش بزرگ همراه است، خداوند قومى را دوست ندارد مگر آنکه او را مورد آزمایش قرار میدهد»
حضرت صادق، علیه السلام، می فرماید :قالإنّه لیکون للعبد منزلة عند اللّه، فما ینالها إلا بإحدى الخصلتین: إمّا بذهاب ماله، أو ببلیّة فی جسده.»( بحار الأنوار ، ج64، ص: 216) « همانا چنین است: هر آینه مىباشد از براى بنده درجهاى پیش خدا، پس نمىرسد به آن مگر به دو خصلت: یا به رفتن مالش، یا به بلیه در جسم او.»
و به همین دلیل است که در روایات ما از امام صادق علیه السلام نقل گردیده : «إنّ أشدّ النّاس بلاء الأنبیاء، ثمّ الّذین یلونهم، ثمّ الأمثل فالأمثل.»( بحار الأنوار ، ج64، ص: 200 )« شدیدترین مردم از جهت امتحان و آزمایش، انبیاء هستند، سپس کسانى که به انبیاء نزدیک مىباشند، و بعد از ایشان هر که در رتبه بالاتر است.
دوم : کاستن محبت دنیا در دل دوستان خدا
همانگونه که پیامبر خدا فرموده اند :« حُبُّ الدُّنْیَا رَأْسُ کُلِّ خَطِیئَةٍ وَ مِفْتَاحُ کُلِّ سَیِّئَةٍ وَ سَبَبُ إِحْبَاطِ کُلِّ حَسَنَة » ( إرشاد القلوب إلى الصواب، ج1، ص: 21) « محبت دنیا سررشته تمام گناهان است و کلید تمام بدیهاست و سبب تباه شدن هر خوبى باشد» چرا که اگر ناز و نعمت ، غنى و ثروت و صحت و سلامت و امنیت و رفاهیّت، در انسان جمع شد، کم دلى است که به دنیا محبت و علاقه پیدا نکند و بتواند خود را از فسادها و امراض نفسانیه حفظ کند. خداوند - تبارک و تعالى - به واسطه محبت و عنایتى که به اولیاء و مؤمنین دارد آنها را مبتلا فرماید تا محبت و وابستگی آنها را به دنیا کاهش داده و آنها را از گرفتار شدن به خطاها و مفاسد در امان بدارد . (شرححدیثجنودعقلوجهل ص : 174)
حضرت باقر علیه السلام، فرماید: «همانا خداى تعالى هر آینه تفقد کند مؤمن را به بلا چنانچه تفقد کند مردى عیال خود را به هدیه از سفر. و هر آینه پرهیز دهد او را از دنیا، چنانچه پرهیز دهد طبیب مریض را». (اصول کافى ج 2، ص 259، «کتاب ایمان و کفر»، «باب شدت ابتلا المؤمن»، حدیث 28)
سوم : دنیا دار ثواب و عقاب حق تعالى نیست
یکی دیگر از علت هایی که در روایات به آن اشاره گردیده آن است که :« و ذلک أنّ اللّه لم یجعل الدّنیا ثوابا لمؤمن و لا عقوبة لکافر.» (بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج64، ص: 222 )« از همین رو جهت اینکه مؤمن در این عالم مبتلا به بلیّات شود آن است که خداى تعالى این دنیا را موجب ثواب و خوشی براى مؤمن و سزا و عذاب براى کافر قرار نداده است .»
عالم دنیا به جهت نقص و ظرفیت های پایینی که دارد نه محلی است که ثواب حق تعالی به طور کامل شامل افراد شود و نه محل عذاب و عقاب الهی است لذا خداوند متعال این دنیا را بهشت کافران قرار داده است در روایتی آمده : «کافر نزد خدا خوار و پست است بدان حد که اگر دنیا را با هر چه در آن است از خداوند بخواهد به او مىدهد».( اصول کافى، ج 2، ص، «کتاب ایمان و کفر»، «باب شدة ابتلا المؤمن»، حدیث 28.)
چهارم : آمرزش گناهان گذشته
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در پاسخ به نگرانی فردی که ترس از دوزخ داشت، فرمودند: محبان ما وارد جهنم نمی شوند، آلودگی آنها بواسطه مریضی، ابتلائات، سختی جان دادن، فشارقبر یابرزخ، قبل از حسابرسی پاک میشود.
حال میتوانید مقایسه کنید ثمره کدامیک بیشتر است، آسایش دنیا یا پاداش عظیم الهی؟
گامها و...
