هر رنج و مشقّتی برای اینکه آسان شود نیاز به وسیله و روش برخورد متناسب با خود دارد تا بتوان به کمک آن، مشکل را از میان برداشت. شما برای اینکه بتوانید پیچ یا مهره ای را باز کنید باید آچاری را به کار گیرید که متناسب و هم اندازه با همان پیچ و مهره ساخته شده است. اگر آچار متناسب نباشد، علاوه بر اینکه پیچ باز نمی شود ممکن است مشکلاتتان را نیز دوچندان کند. مثلا شما هیچگاه نمی توانید با پیچ گوشتی، چرخ ماشین را تعویض کنید. چرا که پیچ گوشتی وسیله متناسب چنین کاری نیست.
همه ما انسانها به فراخور حال خود مشکلات و سختیهایی در زندگی داریم که برای هموار شدن مسیر زندگی و رسیدن به کمال باید این سختیها و مشکلات را با ابزار متناسب با همان مشکل حل و فصل کرد. بعضی از مشکلات ما انسانها مادی است و برخی دیگر از این مشکلات، معنوی، و یا ترکیبی از معنوی و مادی می باشند که با ابزار مخصوص به خودشان باید با آنها روبرو شد. اما آنچه که دانستن آن بسیار ضروری می باشد، این نکته است که مشکلات و راحتیها و تمام اتفاقاتی که در زندگی برای انسان رخ می دهد همه امتحانات الهی است و مهم قبولی در این امتحانات است.
«موفقیت بر مشکلات»
گرچه توانمندى انسان در مواجه با مشکلات به عواملى در مراحل تربیتى و شرایط رشد نیز بستگى دارد، اما اساس این ویژگى از منظر قرآن و روایات، در بینش و اعتقادات و هدفی که انسان دارد نهفته است؛ خداوند در آیه 156 سوره بقره مى فرماید: و قطعاً شما را به چیزى از ترس و گرسنگى و کاهشى در اموال و جانها و ثمرات زندگى مىآزماییم؛ و بشارت باد بر شکیبایان؛ کسانى که چون مصیبتى به آنان رسد، گویند: «انا لله و انا الیه راجعون؛ ما از خداییم و به سوى او باز مىگردیم». قطعا مشکلات وسیله ای هستند برای امتحان انسانها و طبق فرموده خداوند در مواجه با مشکلات شخصی پیروز و سربلند است که بیشتر به یاد خداوند باشد و از او استمداد جوید. کسی که خداوند را مالک علی الاطلاق هستی می داند و همه چیز را از خدا و برای او می داند، دیگر در مواجه با مشکلات زبان به گله و شکایت نمی گشاید. چرا که خود را مالک چیزی نمی داند تا برای نرسیدن و یا از دست دادن آن شکوه کند. می داند صبر بر مشکلات وسیله ایست برای تقرب جستن به خداوندی که هدف اصلی از خلقت را عبادت و بندگی انسانها قرار داده است و صبر وسیله ایست برای نیل به این مقصود اگر مصلحتش در آن باشد.
«عوامل افزایش دهنده صبر و تحمل»
تاریخ آزمایشگاه افراد و جوامع مختلفی است که مورد آزمایش و امتحان قرار گرفتهاند، که برخی موفق و برخی دیگر ناموفق و شکست خوردهاند دقت و تأمّل در این آزمایشگاه میتواند ما را به رمز موفقیت و صبر آنان بر مشکلات رهنمون دهد از مهمترین عوامل افزایش صبر و استقامت میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
1 .ایمان به هدف: ایمان به هدف محرک باطنی و درونی است که انسان را به سوی هدف میکشاند و سختیها و مشکلات را آسان و هموار مینماید و باعث می شود تا انسان در گرفتاریها با دلی مطمئن و آرام به راه خود ادامه دهد. هر چه ایمان به راهی که می رویم بیشتر باشد موفقیت و تحمل سختیها و مشکلات نیز در طول مسیر آسانتر است. و خداوند نیز روشن بینی بیشتری به انسان میدهد که در انتخاب راه مضطرب و سرگردان نشود چنان که در قرآن میفرماید: (وَالَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا - کسانی که در راه ما به جهاد (کوشش و تلاش) برخیزند ما آنها را به راههای خود دعوت میکنیم. عنکبوت 69)
2 .تقوا و پرهیزکاری: از مؤثرترین رمزهای موفقیت انسان که راه برون رفت وی را در گرفتاریها و مشکلات هموار میسازد و صبر و استقامت او را در برابر مشکلات دوچندان، تقوا و پرهیزکاری است که آیات بیشماری بر آن تأکید میورزد. (وَمَنْ یَتَّقِ الله یَجْعَل لَهُ مِنْ أمْرِهِ یُسراً - هر کس از خدای تقوا پیشه کند و پرهیزکار باشد خدا مشکلات کار او را آسان گرداند. طلاق 4). (یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اِن تَتَّقُوا الله یَجْعَل لَکُمْ فُرْقاناً - ای اهل ایمان اگر خدا ترس و پرهیزکار شوید خدا به شما فرقان بخشد. انفال 29). همانطور که گفتیم تقوا و دل بریدن از غیر خدا باعث می شود تعلقات انسان به این دنیا اندک شود و در نتیجه تحمل سختیها و ناملایمات آسانتر.
3 .دنیاشناسی: یکی دیگر از عوامل موفقیت و تمرین صبر شناخت صحیح دنیا است که این جهان گذرگاهی بیش نیست و محل پاداش و مجازات نمیباشد، این حقیقت در جمله «اِنّا لله وَاِنّا اِلیهِ راجِعُون» به آن تصریح شده است، که ما به فرمان خدا آمده و به سوی او برخواهیم گشت. بقره 155). پس غم و غصه برای جهان گذرا چه فایده ای جز حسرت خواهد داشت.
4 .علم به آگاهی خداوند: توجه به این حقیقت که همه این حوادث در پیشگاه خداوند رخ میدهد و او از همه چیز آگاه است. کسانی که در یک مسابقه دشوار و طاقت فرسا شرکت دارند همین که احساس میکنند جمعی از دوستانشان در اطراف میدان مسابقه آنها را میبینند تحمل مشکلات برای آنها آسان میشود و با شوق و عشق بیشتری به نبرد با حوادث برمیخیزند. جایی که حضور چند نفر تماشاچی چنین اثری در روح انسان بگذارد توجه به این حقیقت که خداوند مجاهدتهای ما را در صحنههای آزمایش میبیند عشق و شوری وصف ناپذیری برای ادامه این جهاد در ما ایجاد خواهد کرد.( مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج1، ص 532)
5 .تجربه تاریخی: توجه به تاریخ پیشینیان و بررسی عملکرد آنان در برابر آزمایشهای الهی برای پندپذیری و آماده ساختن روح انسان نسبت به امتحانات پروردگار بسیار مؤثر است اصولاً اگر انسانی در مسایلی که برای او پیش میآید احساس تنهایی کند از نیروی صبر و مقاومتش کاسته خواهد شد امّا توجه به این حقیقت که این مشکلات و آزمایشهای سخت الهی برای همه اقوام و ملتها در طول تاریخ وجود داشته است سبب افزایش نیروی پایداری انسان میگردد و به همین دلیل قرآن مجید به طور مکرر برای دلداری پیامبر و تقویت روحیه او و مؤمنان اشاره به تاریخ گذشتگان و حوادث دردناک زندگی آنها میکند. (وَلَقَدْ کذّبت رُسل مِنْ قَبْلِکَ فَصَبَرُوا عَلی ما کُذِّبُوا وَ اُوذُوا حتّی اتاهُمْ نَصْرُنا وَلا مُبَدِّلَ لِکَلماتِ الله وَلَقَدْ جاءَکَ مِنْ نَبإی المُرْسَلین - پیش از تو نیز پیامبرانی تکذیب شدند و در برابر تکذیبها، صبر و استقامت کردند و (در این راه) آزار دیدند، تا هنگامی که یاری ما به آنها رسید(تو نیز چنین باش و این یکی از سنتهای الهی است) و هیچ چیز نمیتواند سنن خدا را تغییر دهد و اخبار پیامبران به تو رسیده است. انعام 34).
در این بین بهترین روش برای افزایش صبر و استقامت پیروی از مسیر اهل بیت (ع) است. با مطالعه در سیره و روش زندگی آن بزرگواران، به روش برخورد با مشکلات و مصیبتهایی که از جانب حکومتهای جبّار بر آنان تحمیل شد آشنا خواهید شد. و همچنین در مواجه با مشکلات با توسل و استمداد، از آنان بخواهید در پیشگاه الهی شفیع شما باشند تا خدای نکرده با کم صبری و کم طاقتی موجبات نارضایتی خداوند فراهم نشود.
از دعا به درگاه الهی غافل نشوید و این وعده ایست که خداوند به مؤمنین داده است: (و قال ربّکم اُدعونی استجب لکم – پروردگار شما گفته است مرا بخوانید تا (دعای) شما را به اجابت رسانم. غافر 60). از خداوند بخواهید هر چه سریعتر مشکلاتتان را رفع نماید و با بالا بردن صبر و استقامتتان شما را یاری کند.
دستورالعملی دیگر:
استغفار: یکی از ذکرهایی که برای رفع مشکلات بسیار تأکید شده است، ذکر استغفار می باشد. رسول مکرم اسلام (ص) می فرمایند: (مَنْ أَکْثَرَ الِاسْتِغْفَارَ جَعَلَ اللَّهُ لَهُ مِنْ کُلِّ هَمٍّ فَرَجاً وَ مِنْ کُلِّ ضِیقٍ مَخْرَجاً وَ یَرْزُقُهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ – کسی که بسیار به درگاه الهی استغفار کند، خداوند مشکلاتش را برطرف، سختیهایش را آسان و از جایی که اصلا خبر ندارد بهره مند و روزی می دهد. مستدرکالوسائل ج 5 ص 317).
صدقه و انفاق: یکی از امور دیگر، در کنار رعایت تقوی و عمل به دستورات الهی که در برطرف نمودن مشکلات انسان بسیار مؤثر می باشد، صدقه و انفاق در راه خداوند می باشد. خداوند در سوره لیل آیات 5 الی 7 می فرماید: (فَأَمَّا مَنْ أَعْطى وَ اتَّقى، وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى، فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرى - امّا آن کس که (در راه خدا) انفاق کند و پرهیزگارى پیش گیرد، و جزاى نیک (الهى) را تصدیق کند، ما او را در مسیر آسانى قرار مىدهیم).
صله رحم: از دیگر اموری که سبب آسانی مشکلات و رفع بلاها و گرفتاریها می شود، صله رحم و دیدار با آشنایان می باشد. امام صادق (ع) می فرمایند: (إِنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ تُزَکِّی الْأَعْمَالَ وَ تُنْمِی الْأَمْوَالَ وَ تُیَسِّرُ الْحِسَابَ وَ تَدْفَعُ الْبَلْوَى وَ تَزِیدُ فِی الرِّزْقِ – دیدار با آشنایان سبب قبولی اعمال، افزایش اموال، آسان شدن حساب، رفع مشکلات و بلاها و زیاد شدن رزق انسان می شود. الکافی ج 2 ص 157).
با راهکارهای بالا شاید نتوان از رنج و سختی لذت برد اما می توان آن را قابل تحمل نمود. لذت بردن از سختیها و آزمایشهای الهی مختص کسانی است که با دید توحیدی به زندگی نگاه می کنند. کسانی که خواست خداوند مقدم بر خواسته هایشان است و عالم را در همه حال محضر او می دانند. انسانی که یقین دارد خداوند در همه حال حتی در رنجها و سختیها نظاره گه اوست و به احوالش آگاه است به گونه ای رفتار می کند که جز رضایت الهی را جلب نکند و لذتی بالاتر از جلب رضایت الهی برای بنده وجود ندارد.
ما نیز در پایان برای شما آرزوی موفقیت و سر بلندی می کنیم و از خداوند خواستاریم شما را در تمام مراحل زندگی یاری و مشکلاتتان را یکی پس از دیگری رفع نماید.
گامها و...
