موضوع نمازگریزی و علل آن ازجمله مباحثی است که در زمینه آموزش مسائل دینی واخلاقی مورد توجه همگان بویژه خانواده ها ،مدارس و مسؤولین وکارشناسان مسائل فرهنگی واجتماعی می باشد. لذا رسول خداصلی الله علیه وآله اولین چیزی که به افراد تازه مسلمان می آموختند نماز بود. مناقب ابن شهر آشوب،ج1،ص43. لذا مساله اول در فروع دین نماز است.
بررسی علل نماز گریزی در جوانان:
1- محیط خانواده وبی توجهی والدین: پیامبر اکرم می فرمایند: « خداوند سبحان را کسی ملاقات نمی کند با گناهی که بالاتر از جهالت زن وفرزندش باشد. » محجة البیضاء،ج3،ص73. بی توجهی یا کم توجهی والدین به مسائل دینی بسیار تاثیر منفی روی فرزندان دارد، البته شاید در آینده در اثر عوامل دیگری به نماز روی آورد که این احتمال ضعیفی است. گویا آنها هیچ وظیفه ای در قبال فرزندان ندارند ویا فرزندان آن ها همه مسائل را می دانند ورعایت می کنند. لذا چنین فرزندی به راحتی تن به عبادت نمی دهد.
2- گاهی عدم آگاهی کافی از نماز عالم نبودن به محتوای نماز، آشنا نبودن به اهمیت و احکام و اسرار و فلسفه نماز باعث ترک یا سستی دراصل نماز می شود. باید فکر کنیم که چرا حدود هزار آیه از قرآن کریم بحث از نمار دارد؟ وچرا بیشتر احادیث فروع دین در مورد نماز است فقط در دو کتاب وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل حدود 19000 روایت در مورد نماز وجزئیات آن است؟
3- بی توجهی جامعه : در جوامعی که ارزش های مذهبی احترام چندانی ندارد و مردم به جای هدایت یکدیگر و امر به معروف و نهی از منکر خود مشوق فساد و یا لااقل بی تفاوت به مسائل دینی هستند بی شک نمی توان از جوانان انتظار داشت که به ارزش های مذهبی پایبند باشند.
4- مجالست وهمنشینی با دوستان ناباب: همنشینی با دوستان نقش بسیار مهمی در شکل دهی شخصیت انسان ، خصوصا در سنین نوجوانی و جوانی دارد. دوستان شایسته در سوق دادن انسان به سوی سعادت وکمال مؤثر اند و دوستان ناشایست در انحراف آدمی به سمت ناهنجاری های اخلاقی تاثیر می گذارند. چه بسیارافراد که به مسائل دینی علاقه دارند ولی در اثر همنشینی با افراد ناشایست در محله یا محیط تحصیل یا محل کار منحرف می شوند ودر دام بی دینی و لاابالی گری گرفتار می شوند.
5- سستی و تنبلی: غالبا نوجوانان و جوانان به آسانی تن به هر کاری نمی دهند، مگر در اموری که بیشتر جنبه احساسی و هیجانی دارد و یا در اموری که با انگیزه و شناخت قبلی همراه باشد. برای فردی که تازه به سن تکلیف رسیده قدری مشکل است که در هوای سرد زمستان آستین خود را بالا بزند و، وضوبگیرد و برایش دشوار است که از خواب شیرین صبح برخیزد و نمازش را بخواند، البته علت اصلی ضعف در ایمان است، زیرا اگر از عمق جان اعتقاد به نماز داشتیم با شوق به سمت نماز می رفتیم. چگونه شخص علاقه مند برای رسیدن وقت مسابقه فوتبال همه چیز را کنار می گذارد و فقط به آن فکر می کند همین حالت باید در نماز هم باشد. امام باقر فرمودند:«الصلوة عمود الدین» بحار الانوار،ج82،ص218.«نمازستون دین است.» باید چگونه با ستون دین خود رفتار کنیم؟ باید ایمان تقویت شود تا عمل صالح هم تقویت گردد.
6- تبلیغات شدید بیگانگان: دشمن با استفاده ازوسایل ارتباط جمعی ، رسانه ها وشگردهای تبلیغاتی به جنگ دین آمده است. در این شیوه اول سعی می شود تا ارزش های بومی و مذهبی کم اهمیت جلوه داده شود « مغالطه ی کوچک نمائی » و ازسوی دیگر مظاهر تمدن غرب ستوده شود و به عنوان الگوهای جذاب و متناسب با احساسات جوانان و مناسب جهت پیشرفت وتوسعه معرفی شود «مغالطه ی بزرگ نمائی»و همچنین رواج افراطی فرهنگ غربی در جوامع اسلامی به ویژه در نسل جوان همواره پیامدها وخطراتی داشته است و می تواند همه چیز را نابود کند و یکی از خطرناک ترین پیامدهای آن تضعیف عقاید وفرهنگ دینی است .
بطوری که آداب و سنن اصیل مذهبی به عنوان خرافات از جامعه حذف می شوند و باورهای دینی کم کم به فراموشی سپرده می شوند که کمترین پیامدش ترک نماز و روی آوردن به عقاید توخالی است. تو خود حدیث مفصل، بخوان از این مجمل
7- تلاش شیاطین برای اقامه نشدن نماز: درآیه ی 91 سوره مائده بیان شده است که شیطان می خواهد شما را از یاد خدا و نماز باز دارد چرا چنین نباشد در حالی که نماز بهترین عمل صالح برای مبارزه با شیطان است و شیطان ضربه ها از نماز خورده است.
8- موکول کردن اعمال عبادی وتکالیف دینی به آینده: می گویند فرصت زیاد است می شود در پیری جبران کرد در حالی که به هیچ جوانی ضمانت رسیدن به پیری داده نشده است یا مثلا نماز را از اول وقت تاخیر می اندازند و شیطان به آنها القاء می کند که هنوز وقت باقی است تا اینکه اصل نماز ترک می شود.
9- نقش منفی احساس گناه در دل نوجوانان یا جوانان چون گناهی از آن ها سر زد نا امید می شوند و احساس گناه می کنندو از خودشان متنفر می شوند و چون فکر می کنند نمازشان درست نیست نماز را ترک می کنند مثل آنکه انسان از چاله خودش را به داخل چاه بیندازد. بجای توبه و جبران گناهی بس بزرگتر که ترک نماز است مرتکب می شود.
10- در حاشیه قرار دادن نماز و اصل قرار دادن امور شخصی خیلی از ما در نماز هم به فکر امور شخصی هستیم در حالی که اصل نماز هم باعجله و عدم توجه به احکام و اسرار و آداب و...خوانده می شود و این برای کسی که ادعای پیروی از معصومین علیهم السلام را دارد بسیار ناشایست است پس تصمیم بگیریم در زندگی اصل و متن را نماز قرار دهیم و همه چیز بر محور نماز تنظیم شود.
11- وجود شبهه در ذهن آن ها درباره ی نماز و مسائل دینی وعدم حل شبهات که باید فورا شبهه را به اهلش عرضه کنند تا برای آ ن ها حل شود مثلا: می گویند چرا باید نماز بخوانیم ؟ مگر خدا به نمازمان احتیاج دارد؟ جواب روشن است خداوند به عبادت ما نیازی ندارد آنقدر فرشته هستند که بالاتر از من و شما او را عبادت کنند علاوه بر اینکه خداوند به عبادت آن ها هم نیازی ندارد« ان الله لغنی عن العالمین» یعنی او از همه ی موجودات بی نیاز است. گر جمله ی کائنات کافر گردند ، بر دامن کبریاش ننشیند گرد. نمازمی خوانیم برای1- حفظ ایمان2- عمل به واجب الهی که در قرآن و روایات آمده است.3- آرامش دل4- غذای کامل روح 5- ارتباط با خداوند 6- شستشوی گناهان 7- سدی در برابر گناهان آینده 8- تکامل معنوی 9- دعوت به پاک سازی زندگی 10- کلید بهشت. مگر ما کلید بهشت را نمی خواهیم؟ 11- جامع تمام ارزش ها و کمالات و ...
12- گناه: یک عامل اساسی در عدم گرایش به نماز، یا عدم توفیق در اقامه ی نماز حقیقی که در عرفان اسلامی و معارف دینی بر آن تأکید شده است، عامل گناه و اثر بازدارندگی آن است.
از نظرگاه اسلام، قلب انسان مادامی که به گناه آلوده نباشد، آینه ی تجلی حق و وسیله ی شناخت فطری اوست، اما اصرار بر گناه باعث تاریکی قلب شده و کم کم جلوه گری حق در این حرم الهی ( قلب) را مانع می شود.
در مناجات امام سجاد (ع) آمده است:
« فیا مولای و یا مؤملی و یا منتهی سؤلی فرق بینی و بن ذنبی المانع لی من لزوم طاعتک؛ (9) پس ای مولای من و امید و نهایت درخواست من، بین من و گناهم که مانع لزوم و پیوستگی اطاعتم از تو می شود، جدایی انداز. »
در دعای ابوحمزه ثمالی آمده است:
« پروردگارا، من هرگاه به خود می گویم که آماده شده ام ( و محیای مناجات باتو هستم )، و در مقابل تو به نماز می ایستم و با تو مناجات می کنم، در حال نماز، حالت خواب آلودگی بر من می افکنی و مناجات با خود را از من سلب می کنی و مرا چه شده است که هرگاه گفتم که درونم شایسته و نیکو گشته و به مجلس توبه کنندگان نزدیک شده ام، بلایی بر من عارض می شود و قدمم را سست کرده و بین من و خدمت تو، مانع می شود. » (10( آن حضرت، آن گاه، اقسام شیوه های گناه را که باعث این بلا می گردد، برمی شمارد.
گوش جان بسپار بر حی علی خیر العمل - هست در افعال نیکو از همه بهترنماز
در وداع آخرینش گفت با زینب حسین - یادی از من کن چو شب می خوانی ای خواهر نماز