جبران گذشته نسبت به هر گناهی به حَسَب خودش مى‏باشد، مثلاً گناهانى که فقط از حقوق خداوند است،
چنانچه قضا و کفاره داشته باشد- مانند نماز، روزه و حج- انسان باید علاوه بر توبه و تصمیم بر ترک، قضاى آنها را نیز به جا آورد و کفاره آنها را بپردازد و آنهایى که قضا و کفاره ندارد- مثل دروغ و استمنا و.- فقط توبه و استغفار کافى است. در گناهانى نیز که در آنها حقوق مردم پایمال شده- مثل دزدى و از بین بردن اموال مردم یا قتل و جرح دیگران و.- علاوه بر توبه و پشیمانى باید رضایت صاحبان حق را با پرداخت غرامت یا حلالیت گرفتن حاصل کرد.
گناهانى که فقط از حقوق خداوند است، چنانچه قضا و کفاره داشته باشد- مانند نماز، روزه و حج- انسان باید علاوه بر توبه و تصمیم بر ترک گناه، قضاى آنها را نیز به جا آورد و کفاره آنها را بپردازد و آنهایى که قضا و کفاره ندارد- مثل دروغ و استمنا و.- فقط توبه و استغفار کافى است. در گناهانى نیز که در آنها حقوق مردم پایمال شده- مثل دزدى و از بین بردن اموال مردم یا قتل و جرح دیگران و.- علاوه بر توبه و پشیمانى باید رضایت صاحبان حق را با پرداخت غرامت یا حلالیت گرفتن حاصل کرد.
انسانى که حقى را از کسى ضایع کرده، باید به یکى از صورت‏هاى زیر جبران کند: الف( اگر امر مالى بوده )مثل این که پولى را از کسى غصب کرده، یا سرقت نموده، یا در معامله کم فروشى کرده، یا پول زیادترى گرفته است(: 1- در صورتى که طرف را مى‏شناسد، رضایتش را حاصل کند.
اگر صاحبش را نمى‏شناسد از طرف او به فقرا صدقه بدهد.
اگر صاحبش فوت کرده به ورثه او رجوع نماید و از آنها رضایت بطلبد.
اگر فعلاً قدرت مالى ندارد، هر وقت قدرت مالى پیدا کرد در اولین فرصت حق مردم را بدهد.
اگر نتوانست، وصیت کند تا بعد از مرگش ورثه رضایت صاحب مال را جلب کنند )البته علاوه بر این کار، توبه واقعى به درگاه خدا هم لازم است( در صورتى که به هیچ وجه امکان نداشت، اگر توبه واقعى نماید، امید است خداوند عالم او را ببخشد و طورى صاحب حق را راضى نماید.
( اما اگر حقى که از دیگران ضایع کرده، جنبه آبرویی داشته است )مثلاً غیبت کسى را کرده یا تهمت زده است( در صورت امکان باید رضایت آن شخص را حاصل کند و اگر یقین به او موجب فساد مهم‏ترى )مثل قتل یا زد و خورد واختلاف شدید مى‏شود( لازم نیست به او بگوید بلکه باید توبه واقعى کند و براى آن شخص طلب مغفرت نماید.
کسى که در اثر بى‏توجهى مقدارى از نمازها یا روزه‏هایش را ترک کرده، توبه‏اش علاوه بر استغفار، قضاى این اعمال است. هم‏چنین اگر مالى از کسى غصب یا تلف نموده، توبه‏اش به راضى کردن صاحب مال است. بلى اگر غیبت کسى را کرده باشد، در صورتى که گفتن به او باعث ضرر مهمى یا فساد مهمى مثل خونریزى و زد و خورد مى‏شود در این صورت لازم نیست به او بگوید بلکه کفاره‏اش این است که هر وقت یادتان مى‏آید، براى او از خدا طلب مغفرت کنید. به هر صورت همه گناهان قابل جبران و توبه است و خداوند نیز توبه واقعى را مى‏پذیرد.