از مسلمات دین و علم و تجربه است که کردار انسان, خواه نیک, خواه بد, دارای پی آمد و نتیجه, در دنیا و آخرت است و همچون بذری است که در جهان کاشته می شود؛ اگر بذر گل بوده نتیجه اش گل است و اگر خار بود, نتیجه اش خار است.
به قول مولوی:
این جهان کوه است و فعل ما ندا - سوی ما آید نداها را صدا
و به قول سعدی:
دهقان سالخورده چه خوش گفت باپسر - ای نورچشم من بجز از کشته ندروی
.... باید توجه داشت که مکافات عمل, هم در دنیا وجود دارد و هم آخرت؛ با این فرق که مکافات در دنیا, نسبت به آخرت, بسیار کمرنگ تر می باشد و نیز باید توجه داشت که کیفر یا پاداش عمل, به صورتهای گوناگون به سراغ انسان می آید و این را نیز نباید از نظر دور داشت که گرفتاریهای گوناگون که در دنیا دامنگیر انسان می گردد, گاهی برای امتحان است و برای بعضی مایه و پایه ترقی و تکامل و پاداش افزون و مضاعف است.....(گناهشناسی, استاد محسن قرائتی)
در یک تقسیم بندی کلی می توان آثار گناهان را به چند دسته تقسیم نمود:
الف: آثار اخروی گناهان
اینگونه آثار که خداوند آنرا جزای گناهکاران قرار داده و عذاب اخروی برای گناهان وعده داده است ؛ قطعا با توبه حقیقی و پذیرش آن از سوی خداوند مورد بخشش قرار می گیرد .
ب : آثار دنیوی گناهان
از دیگر آثار گناهان عذابهای الهی است که در همین دنیا دامنگیر گنهکاران می شود .
این عذابها می تواند در قالب عذابهای زمینی و آسمانی همچون بیماری ، زلزله ، قحطی و خشک سالی باشد کما اینکه امام صادق علیه السلام فرموده : چون چهار گناه شایع شوند چهار سختى پدید گردد، چون زناکارى آشکار گردد زمین لرزه پدید آید و چون زکات ندهند چهارپایان از میان بروند و چون قاضى بناحق حکم دهد باران از آسمان بند آید و چون تعهد امنیت کافرانیکه که در پناه اسلامند شکسته شود مشرکان بر مسلمانان پیروز شوند.( خصال-ترجمه کمره‏اى -ج‏1-ص : 224)
این دسته از آثار گناه نیز تا قبل از پایان فرصت توبه و بازگشت به سوی خداوند متعال , با توبه ای حقیقی از بین می رود ؛ کما اینکه در داستان قوم حضرت یونس (علی نبینا و آله و علیه السلام ) با وجود پدیدار شدن علائم حتمی عذاب , مردم آن دیار قبل از واقع شدن عذاب الهی فرصت را غنیمت شمرده و دست به توبه زدند و با توبه حقیقی ، خود را از عذاب حتمی الهی نجات دادند
ج : آثار وضعی گناهان
باید توجه داشت که برطرف نمودن آثار وضعی برخی گناهان امکان ندارد؛ مانند فردی که سالها شرب خمر نموده و هم اکنون دچار اختلال اعصاب و تصلّب شرائین و ناراحتی های کبدی شده در اینصورت اگر چه این فرد با توبه حقیقی خود و پذیرش آن از سوی خداوند عذاب اخروی را از خود دفع نموده و از سویی نیز با ترک شراب خواری موجب شده تا آثار تخریبی آن ادامه پیدا نکند؛ اما آثار برجای مانده از آن بطور طبیعی دامنگیر فرد شده است و دیگر قابل بازگشت نمی باشد.
بنابراین بطور خلاصه در پاسخ شما دوست عزیز باید گفت : توبه حقیقی و پذیرش آن از سوی خداوند می تواند عذابها و عقوبتهای دنیوی و اخروی گناهان ( ولو اینکه این امر به سختی صورت پذیرد ) از بین ببرد اما از بین رفتن آثار وضعی برخی گناهان به راحتی امکان پذیر نیست.
نقش توبه در بازگشایی در سعادت و قرار گرفتن در مسیر حق و اصلاح عملکردهای غلط گذشته و گشودن دریچه امید به روی انسان بسیار اساسی است. بسیار می شود که از انسان در طول زندگی و به ویژه در آغاز تربیت و اصلاح نفس، لغزش هایی سر می زند، اگر درهای بازگشت به روی او بسته شود مأیوس می گردد و برای همیشه از راه می ماند و لذا در مکتب تربیتی اسلام، توبه به عنوان یک اصل تربیتی با اهمیت زیاد مطرح است و اسلام از تمام گنهکاران دعوت می کند که برای اصلاح خویش و جبران گذشته از این در وارد شوند.
حضرت سجاد(علیه السلام) در مناجات تائبین از مناجات های پانزده گانه (خمسه عشر) که در مفاتیح الجنان مرحوم شیخ عباس قمی نیز آمده است به پیشگاه خداوند چنین عرضه می دارد:
خدایا! تو کسی هستی که دری به سوی عفوت بر روی بندگانت گشوده ای و نامش را توبه گذاشته ای و فرموده ای؛ بازگردید به سوی خدا و توبه خالص کنید. اکنون عذر کسانی که از ورود به این در بعد از گشایش آن غافل شوند چیست؟
در روایات به قدری بر مسأله توبه تأکید شده که در حدیثی از حضرت امام باقر(علیه السلام) می خوانیم: «ان الله تعالی اشد فرحا بتوبه عبده من رجل اضل راحلته و زاده فی لیله ظلما فوجدها؛ خداوند از توبه بنده اش بیش از کسی که مرکب و توشه خود را در بیابان در یک شب تاریک گم کرده و سپس آن را می یابد، شاد می گردد» (تفسیر نمونه، ج 24، ص 295).
و باز در روایتی دیگر از آن حضرت آمده است: «التائب من الذنب کمن لا ذنب له والمقیم علی الذنب و هو مستغفر منه کالمستهزء؛ کسی که از گناه توبه کند، همچون کسی است که اصلا گناه نکرده است و کسی که به گناه خود ادامه دهد در حالی که استغفار می کند مانند کسی است که مسخره می کند» (همان، ص 296).

برخی از آثار دنیوی گناه از دیدگاه قرآن:
فاهلکناهم بذنوبهم (سوره انعام/ 6) آنها را به خاطر گناهانشان نابود ساختیم.
مما خطیئاتهم اغرقوا (سوره نوح / 35) آنها به خاطر گناهانشان غرق شدند.
فدمدم علیهم ربهم بذنبهم فسواها (سوره شمس / 14) آنها ( قوم ثمود) را به خاطر گناهانشان در هم کوبید و سرزمینشان را صاف و مسطح کرد. و ...
چند آیه در مورد آثار گناه در آخرت:
و من جاء بالسیئة فکبت وجوههم فی النار هل تجزون الا ما کنتم تعملون( سوره نمل/ 90) آنانکه اعمال بدی انجام دهند به رو در آتش افکنده می شوند آیا جزایی جز آنکه عمل می کردید خواهید داشت؟
و من یعص الله و رسوله فان له نار جهنم خالدین فیها ابدا ( سوره جن / 23) و هر کس نافرمانی خدا و رسولش کند, آتش دوزخ از آن او است, جاودانه در آن می مانند و ... (گناهشناسی/ استاد محسن قرائتی)
از جمله آثار شوم گناهان عبارتند از:
قطع باران, ویرانی خانه ها, خشم و لعن الهی, بلاهای بی سابقه, عدم استجابت دعا, پشیمانی, رسوایی, کوتاهی عمر, زلزله, فقر عمومی, اندوه, بیماری, تسلط اشرارو ...
امام باقر (علیه السلام) فرمود: در کتاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) یافتیم:
هنگامی که بعد از من, عمل زنا آشکار شد, مرگ ناگهانی زیاد میگردد. و هنگامی که در ترازو, کم فروشی شد, خداوند قحطی و کمبود را بر مردم فرود می آورد, و هنگامی که مردم زکات اموال خود را ندادند, زمین برکتهای خود را از زراعت و میوه و معادن را بروز نمی دهد, ... و هنگامی که امر به معروف و نهی از منکر ترک گردید, خداوند اشرار را بر مردم مسلط می کند, که هر چه نیکان آنها دعا کنند به استجابت نمی رسد. (وسائل الشیعه / ج 11 / ص 513 / نقل از کتاب گناه شناسی)
اگر شما دوست عزیز در این حدیث دقت کنید, تصدیق می کنید که ریشه همه ی این بلایا(دنیوی و اخروی) در گناه است؛ بنابراین بهترین راه, قطع ریشه ی این گرفتاریها و بلایا- یعنی گناه – است؛ لذا توبه ی از گناهان و ترک معاصی, اصل مهم, در جبران آثار گناهان است.
بنابراین به طور کلی با ترک گناه, اثر یا آثار مربوط به آن گناه نیز ترک می شود. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) فرمودند: زنا کردن دارای شش اثر است که سه اثرش در دنیا است, و سه اثرش در آخرت می باشد؛ اما اثر دنیوی آن عبارتست از: رسوائی, کوتاهی عمر, قطع روزی و اما اثر اخروی آن عبارتست از: سختی حساب, خشم خدا و جاودانگی در آتش دوزخ و همچنین اعمال نیک او بدون پاداش است و دعایش به استجابت نمی رسد و بهره ای از دعای صالحان نمی برد. ( گناه شناسی / استاد محسن قرائتی به نقل از عقاب الاعمال شیخ صدوق)
بدون شک این اثرات, شامل حال کسی است که بر این گناه اصرار داشته و اهل توبه نیست؛ چرا که خداوند تعالی در قرآن کریم فرموده: و من یعمل سوء او یظلم نفسه ثم یستففر الله یجد الله غفورا ً رحیما ً (سوره ی نساء / 110) کسی که کار بدی انجام دهد, یا به خود ستم کند, سپس از خداوند طلب آمرزش نماید, خدا را آمرزنده و مهربان خواهد یافت.
نتیجه اینکه هر کس با ترک گناهی که انجام می داده, و دعا و نیایش به درگاه الهی, می تواند اثرات آن گناه را از بین ببرد. مثلا ً تارک امر به معروف و نهی از منکر, اهل امر به معروف و نهی از منکر شود؛ یا کسی که اهل خمس و زکات دادن نیست, با پرداخت خمس و زکات مالی, این معصیت راکنار بگذارد و یا کسی که غیبت کسی را کرده به فرموده ی حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) برای جبران گناه غیبت, برای کسی که غیبتش را کرده طلب آمرزش کند و ....
پس توبه به معنای لقلقه ی زبان به ذکر استغفر الله نیست, بلکه میبایست همزمان با این ذکر, اعضاء و جوارح انسان نیز از گناه اجتناب کند.
امام سجاد(علیه السلام) فرمود:انما التوبة العمل و الرجوع عن الامر و لیست التوبة بالکلام توبه به معنی کار شایسته و بازگشت از انحراف است نه لقلقه ی زبان.
دو نفر برادر که یکی از آنها یعقوب مغربی نام داشت, با هم برای انجام حج, به سوی مکه مسافرت کردند. در راه سفر, بین این دو برادر نزاعی در گرفت و به همدیگر نا سزا و بد گفتند. و سرانجام از هم جدا شده و به گناه بزرگ قطع رحم, مبتلا گشتند.
در این سفر, یعقوب (در مدینه) به حضور امام موسی بن جعفر(علیه السلام) رسید, امام (علیه السلام) به او فرمود: تو در فلان مکان با برادرت نزاع کردی, و به همدیگر ناسزا گفتید و این گونه رفتار بر خلاف دین من و دین پدرانم می باشد, از خدای بی همتا بترس, و این را بدان که قطع رحم, باعث می شود که بزودی مرگ بین شما جدائی می اندازد, برادرت در همین مسافرت, قبل از رسیدن به وطن می میرد و تو پشیمان خواهی شد.
امام کاظم(علیه السلام) فرمود: پایان عمر تو نیز(به خاطر قطع رحم) فرا رسیده بود, ولی چون در مسیر راه در فلان منزلگاه, به سراغ عمه ات رفتی و از او احوال پرسیدی و صله رحم کردی, بر عمر تو بیست سال افزوده شد.
همانگونه که امام فرموده بود, عین آن بوقوع پیوست, برادر یعقوب در سفر از دنیا رفت, یعقوب( به خاطر صله رحم دیگر) بیست سال عمر کرد.
به این ترتیب, یعقوب با جبران گناه قطع رحم آب از دست رفته را به جوی خود باز گرداند.