برای ترک عادت به گناه و معصیت ابتدا باید گناه را بشناسید و سپس زمینه های ترک آنرا از بین ببرید. خطا و گناه آدمى، ریشه در ناآگاهی ، دنیا دوستى ، گرایش افراطى به لذتهاى مادى و طبیعى و ضعف عقلانی و ایمانی انسان دارد. اگر کسى بخواهد دلش را از گناه خالى کند، باید با ریشه های آن بستیزد و بکوشد که از شدت محبت دنیا در دلش بکاهد و گرایش به لذتهاى طبیعى را در نفس خویش تعدیل نماید و در جهت تقویت آگاهی و عقلانیت خود گام بردارد. اگر چنین کند با استعانت از خداى متعال، می تواند دلش را از گناه خالى کند و به جای آن محبت خداى بزرگ و اولیاى او را جایگزین نماید.
منشا و انگیزه ى گناهان، سه قوه است : قوه شهویّه، قوه غضبیّه، قوه وهمیّه. قوه شهویّه، انسان را به افراط در لذت خواهى نفسانى ، مى کشاند، که سرانجامش ، غرق شدن در فحشا و زشتى ها است. قوهّ غضبیّه ، انسان را به ظلم، طغیان، آزار رسانى و تجاوز، وادار مى کند. قوهّ وهمیّه ، برترى طلبى، انحصار جویى، تکبر و روح خودخواهى را در انسان زنده مى کند و او را به گناهان بزرگى وارد مى نماید.
اگر با دقت بررسى کنیم در مى یابیم اکثر گناهان (اگر نگوییم همه ى گناهان ) به این سه قوه باز مى گردند.این سه قوه در وجود انسان لازم است ، ولى اگر کنترل وتعدیل نشود و به افراط و تفریط کشانده شود، سرچشمه ى گناهان بسیار خواهد شد.
حل مشکل:
در درجه اول باید به این نکته واقف باشیم که ترک گناه و رعایت تقوی یک فرایند تدریجی و دراز مدت است ، راهی است که باید با استقامت و تحمل فراوان طی نمود و اینگونه نیست که بتوان آن را پیمود.
روش اساسی مبارزه با گناه:
1- گناه شناسی: مبارزه مستقیم با گناه از طریق شناخت گناهان و تفکر در آثار و عواقب دنیوی و اخروی آنها. این بخش از کار می تواند بسیار مهم باشد زیرا هر مقدار انسان در آثار و مضرات معصیت فکر و تامل کنید به همان اندازه در ترک گناه موفق تر خواهد بود. با این کار رذیله و مضر بودن گناه برای فرد ملکه شده و در هنگام ارتکاب معصیت ناخودآگاه ذهن و روح دست از عمل کشیده و هرگز حاضر به انجام عمل بر خلاف مصلحت خود نمی باشد.
2- گناه ستیزی: مبارزه اساسی وغیر مستقیم با گناه از طریق مبارزه با زمینه های گناه و تقویت زمینه های صلاح.
به طور کلی زمینه های گناه عبارتند از:
الف. ضعف شناختی: ریشه تمامی ضعفها ی گرایشی ، اسارتها ، رزایل اخلاقی و گناهان عملی تا حدود زیادی در ضعف شناختی و عقلانی انسان نهفته است، به همین دلیل هم راه اصلی اصلاح و تکامل انسان از شناختن و کسب آگاهی و تقویت عقل آغاز می شود. قرآن کریم می فرماید: انما یخشی الله من عباده العلماء. تنها عالمان از خداوند پروا دارند. ب. ضعف گرایش دینی : باورهای غلط ، بی ایمانی یا ضعف ایمان و گرایش اعتقادی، زمینه ضعف گرایش عملی و درنتیجه گناه و نافرمانی خواهد شد. پ. رذایل اخلاقی: رذایل اخلاقی مانند حسد، کبر، خود خواهی، غرور، خود پسندی و مانند آن در بسیاری از موارد زمینه گناه را فراهم می کند. ت. ضعف آزادی: اسارت دنیا ، لذت طلبی افراطی، هوای نفس ، شیطان ، عادت های مذموم، دوست بد، تجمل گرایی، مد گرایی افراطی و مانند آن اراده را ضعیف، شهوت را تحریک و زمینه گناه را در انسان فراهم می آورد.
در یک نگرش کلی و کلان می توان به این نتیجه رسید که زمینه گناه در انسان چیزی جز ضعف شناخت و اراده نیست. در صورتی که انسان موفق شود مبادی اختیار؛ یعنی آگاهی و آزادی را در خویش تقویت نماید، خواهد توانست توسط آن هم ضعف عقلانی خود را جبران نماید و هم کنترل قوای نفسانی خود را در دست گیرد و جسم و جان خویش را از آلودگی و گناه حفظ نماید.
دستور العمل کلی ترک گناه و زمینه های آن:
-
1- ترک زمینه گناه؛ این خود زیرمجموعهاى دارد که مهمترین آن عبارت از است:
کنترل چشم: دقیقا باید مواظب چشم خود بود که مبادا به نامحرم و کلاً هر آنچه که شهوتانگیز است، نگاه شود. امام صادق(ع) فرمود: نظر دوختن تیرى مسموم از تیرهاى ابلیس است و چه بسا نگاهى که حسرت درازمدتى را در دل به ارث بگذارد» تا حد امکان انسان از حضور در مجالس مختلط یا برخورد با نامحرم پرهیز نماید.
کنترل گوش؛ باید از شنیدنىهایى که ممکن است به حرام منجر شوند و زمینهساز حرام هستند پرهیز شود. مانند موسیقى حرام، صداى شهوتانگیز نامحرم و ترک مصاحبت با دوستان ناباب.
2- ترک فکر گناه؛ ترک زمینه گناه سهم به سزایى در ترک فکر گناه دارد ازاینرو هر چه بیشتر و دقیقتر زمینه گناه ترک شود فکر گناه کمتر به سراغ انسان مىآید. این فکر گناه است که شوق در انسان ایجاد مىنماید و بعد از شوق ارادهى عمل سپس خود گناه محقق مىشود، مسلما تا اراده و شوق و میل نسبت به کارى نباشد انسان مرتکب آن کار نمىگردد.
سعی نمایید فکر گناه را به یاد خدای تبدیل نمایید، زیرا یاد خدا عامل گناه زدایی از ذهن، ضمیر و عمل انسان خواهد شد و جدیت و موفقیت در این امر پیروزی بزرگی برای انسان است. یاد خدا در واقع دفع دشمن شیطان و نفس از همان خاکریز اول است . قرآن مجید در وصف پارسایان می فرماید: پرهیزگاران چون گرفتار وسوسه شیطان شوند هماندم متذکر (یاد خدا) شده و بصیرت یابند.
3- اشتغال به برنامه شبانهروزى؛ حتما باید شبانهروز خود را با برنامهریزى صحیح و متناسب وضع روحى و جسمى خود پر کنید و هیچ ساعت بیکارى نداشته باشید تا نفس شما را مشغول کند. در اوقات بیکارى وسوسههاى نفس و شیطان به سراغ انسان مىآید و او را به فکر گناه و سپس به خود گناه مىکشاند امیرالمؤمنین على(ع) فرمود: براستى و حقیقت که این نفس (انسانى) پیوسته و مرتب به بدى امر مىکند در نتیجه هر کس آن را به خود واگذارد (و به کارى نگمارد) نفس او را به سمت گناهان مىکشاند».
4- روزه گرفتن؛ روزه گرفتن قواى حیوانى و شهوانى انسان را تضعیف مىکند اگر قواى شهوانى ضعیف گشت قهرا فکر گناه هم کمرنگ مىشود. امام جعفر صادق (ع) فرمودند: هرگاه شکم پر شود طغیان مىکند. 10 مفهومش این است اگر شکم بر نشود طغیان نمىکند و بهترین قسم جوع و گرسنگى همان روزه گرفتن است.
تذکر این نکته بسیار ضرورى است که اولاً: روزه نباید براى بدن ضررى داشته باشد وگرنه شرعا حرام است. ثانیا: براى کارهاى روزمره مخل نباشد. ثالثا: اگر نه مضر بود ونه مخل فقط روزهاى دوشنبه و پنجشنبه باشد نه بیشتر، ولى در هر صورت اگر براى روزه گرفتن عذرى است مورد بعدى یعنى ورزش دو برابر شود.
5- ورزش؛ هر روز ورزش لازم است البته آن ورزشهایى باشد که براى بدن ضررى ندارد مثل نرم دویدن و نرم طناب زدن و انجام حرکتهاى کششى و اگر براى روزه گرفتن عذرى هست زمان ورزشى دوبرابر شود مثلاً از بیست دقیقه به چهل دقیقه افزایش یابد.
6- یاد مرگ و قیامت؛ یاد مرگ دل را از تعلق به شهوات جدا مىسازد و انسان را از گناه و فکر گناه باز مىدارد آنچه که بسیار مهم است این است که اولاً این فکر هر روز و مستدام باشد اگر شبانهروزى نیمساعت باشد کافى است ثانیا در مکان خلوتى باشد مخصوصا اگر آن مکان خلوت خود محیط قبرستان باشد به هر گونه که این فکر در مرگ با جان عجین شود و باور دل گردد بسیار مطلوب است مثلاً یکى از کیفیتهاى فکر در مرگ را یکى از بزرگان چنین مىفرمود: تمام خاطرات تلخ و شیرین گذشته را در حد امکان مثل یک فیلم از ذهن بگذراند و به خود بباوراند که همه اینها گذشت و چند روز باقى مانده عمر هم مىگذرد لحظات جان دادن، وقتى که خویشان و نزدیکان را رها مىسازد و از تمام تلخ و شیرینىها وداع مىکند و... همه و همه را به خوبى تأمل کند تا دل بلرزند و چشم بگرید.
امیرالمؤمنین على(ع) فرمود: یاد کنید (مرگ را) درهم کوبنده لذات را و تیره و تلخ کننده شهوات را و دعوت کننده جدایىها را». سخن آخر این است که این دستورات وقتى نتیجه مىبخشد که هر چه دقیقتر به آن عمل شود زمان نتیجه آن بستگى به شرایط و خصوصیات افراد دارد.
7- استفاده درست و مطلوب از اوقات فراغت.
8- بر خورداری از روابط سالم انسانی.
9- پرورش تقوا و معنویت در وجود خویش.
10- تسهیل و تسریع در ازدواج.
نکته پایانی: هر گناهی راهکار خاص خود را دارد، بنابراین اگر منظور شما از گناه فشار نیروی جنسی و گناه خودارضایی می باشد، توصیه می کنیم برای درمان به مقاله های سایت مراجعه کنید. و در صورتی که گناه دیگری منظور است، شفاف بیان کنید تا بهتر در خدمت شما باشیم.
گامها و...
