برنامه ی روزانه :
برنامه ی شبانه روز یک مسلمان، به طور خلاصه ذکر می شود :
1- خواندن نماز واجب .
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرمایند : کسی که به نمازهایش بی توجّه باشد، از من نیست و به خدا سوگند روز قیامت ، بر من وارد نمی شود.
2- خواندن نمازهای مستحب . نمازهای مستحبّی زیادند و آنها را نافله گویند و بین نمازهای مستحبّی به خواندن نافله های شبانه روز، بیشتر سفارش شده است و دستور خواندن آنها چنین است :
أ- نافله ی نماز ظهر ، که هشت رکعت است و قبل از نماز ظهر خوانده می شود.
ب- نافله ی نماز عصر ، که هشت رکعت است و قبل از نماز عصر خوانده می شود.
ج- نافله ی نماز مغرب ، که چهار رکعت است و بعد از نماز مغرب خوانده می شود.
د- نافله ی نماز عشاء ، که دو رکعت است و بعد از نماز عشاء و به صورت نشسته خوانده می شود.
ه- نافله ی نماز صبح ، که دو رکعت است و قبل از نماز صبح خوانده می شود.
و- در روز جمعه ، به هر یک از نافله های نماز ظهر و عصر، دو رکعت اضافه می شود.
شایان ذکر است که این نمازها به صورت دو رکعتی ، مانند نماز صبح خوانده می شوند.
3- گفتن تسبیحات حضرت زهرا علیها السّلام بعد از هر نماز .
در روایتی از امام صادق علیه السّلام نقل شده است : تسبیح (حضرت) فاطمه علیها السّلام بعد از هر نماز، از هزار رکعت نماز، نزد من محبوب تر است . این تسبیح عبارت است از : گفتن 34 مرتبه الله اکبر، 33 مرتبه الحمدلله و 33 مرتبه سبحان الله .
4- خواندن تعقیبات مخصوص بعد از هر نماز . این تعقیبات در اوایل کتاب مفاتیح الجنان آمده است .
5 . نخوابیدن بین طلوع فجر و طلوع آفتاب .
ابو حمزه ثمالی رحمه الله از امام سجّاد علیه السّلام در باره ی خواب بین طلوع فجر و طلوع آفتاب چنین نقل می کند : من خوابیدن در این ساعات را دوست ندارم ؛ زیرا خداوند، رزق و روزی بندگان را در این ساعات تقسیم می کند، و به دست ما جاری می شود.
6 . قرآن خواندن .
امام صادق علیه السّلام فرمودند : قرآن عهد و پیمان خداوند است با بندگان . بر مسلمان است که در این عهد، نظر کند و هر روز، پنجاه آیه از آن را تلاوت کند. چه زیباست که مسلمان، هر صبح خانه اش را با تلاوت کتاب الهی منوّر گرداند و برکت را به منزلش فرود آورد.
7 . ذکرهای صبح و شام :
أ-گفتن ده مرتبه : سبحان الله و الحمدلله و لا اله الاّ الله و الله اکبر.
ب- گفتن ده مرتبه قبل از طلوع و غروب خورشید :
اعوذ بالله السّمیع العلیم من همزات الشّیاطین ، و اعوذ بالله من ان یحضرون انّ الله هو السّمیع العلیم .
8- خواندن زیارت امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشّریف در هر صبح :
اللّهمّ بلّغ مولای صاحب الزّمان صلوات الله علیه عن جمیع المؤمنین و المؤمنات فی مشارق الارض و مغاربها و برّها و بحرها و سهلها و جبلها حیّهم و میّتهم ... .
9- صدقه دادن . امام صادق علیه السّلام فرمودند : هر کس صبح صدقه بدهد خداوند نحسی آن روز را از او بر طرف می کند.
در روایت دیگری آمده است : صبح زود صدقه دهید که بلاها از آن عبور نمی کند.
10- اندیشه و تلاش برای رفع گرفتاری های اجتماعی .
رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند : هر که صبح برخیزد و به امور مسلمانان اهتمام نورزد و در اندیشه آنان نباشد، مسلمان نیست .
و نیز از ایشان نقل شده که فرمودند : بر مسلمانان لازم است که هر روز صدقه ای بپردازند. بعضی اعتراض کردند که این تونایی برای همه نیست . فرمودند : برداشتن مانع ، از معابر عمومی صدقه است ؛ راه به کسی نشان دادن ، صدقه است ؛ عیادت بیمار، صدقه است .
11- خواندن زیارت عاشورا .
امام باقر علیه السّلام بعد از تعلیم این زیارت به علقمه فرمود :
اگر می توانی هر روز، امام حسین علیه السّلام را با این جملات زیارت نما.
12- رعایت اعتدال در خوردن و پرهیز از پر خوری .
سقراط بسیار کم خوراک بود. یکی از فلاسفه به او نوشت : تو عقیده داری که بر هر جانداری باید ترحّم کرد، خودت یکی از جاندارانی و بر خود ترحّم نمی کنی . سقراط در جواب به او نوشت : من می خورم تا زنده بمانم ؛ ولی تو زنده می مانی تا بخوری !
از امیرالمؤمنین علیه السّلام نقل شده است که فرمودند : کسی که در خوردن میانه روی کند، سلامتش افزون و اندیشه اش صالح خواهد بود.
13- همیشه با وضو بودن .
پیامبر گرامی صلّی الله علیه و آله و سلّم چنین سفارش فرمودند :
زیاد با طهارت باش، تا عمرت طولانی گردد، و اگر توانستی در تمام شب و روز با طهارت باشی، چنین کن ؛ زیرا اگر با طهارت بمیری، شهیدی .
14- رعایت آداب خوابیدن .
الف- محاسبه . امام صادق علیه السّلام فرمودند: هنگامی که به بستر می روی ، نگاه کن و ببین که در روز، چه به دست آوردی و به یاد آور که خواهی مرد و معاد و قیامتی هست .
پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند : از ما نیست آن که در هر روز، خود را حسابرسی نکند.
ب- شستن دست و صورت قبل از خواب . پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند : در حالی که دست هایتان آلوده به چربی است، شب نخوابید؛ و گرنه اگر ناراحتی ای به شما رسید، خود را ملامت کنید.
ج- با وضو خوابیدن . امام صادق علیه السّلام چنین فرمودند : هر که با وضو به بستر رود، بسترش مسجد اوست .
در روایت دیگر آمده است : آن که با وضو می خوابد، گویا شب را به بندگی خدا احیا نموده است .
د- تخلّی پیش از خوابیدن . حضرت امیر علیه السّلام به امام حسین علیه السّلام این سفارش ‍ را فرمودند تا به طبیب نیازمند نگردد.
ه - مسواک زدن . پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم، هنگام خواب مسواک می زدند.
در روایتی دیگر آمده است که پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم هنگام خواب ، مسواک را بالای سر خود می گذاشتند ، تا وقتی از خواب برخواستند ، اوّل مسواک بزنند.
و- خواندن سوره اخلاص و تکاثر هنگام خواب .
15- سحر خیزی و تهجّد .
بهترین ساعات برای نیایش و تصفیه ی دل، سحر است . هر که شب پر بارتری داشته باشد، روزش پر ثمرتر است ، و آن که از این فیض محروم باشد، مانند درخت بی ریشه است ؛ زیرا خداوند می فرماید :
اِنَّ نَاشِئَهَ اللَیلِ هِی اَشَدُّ وَطئاً وَ اَقوَمُ قِیلاً ؛ قطعاً برخواستن شب ، رنجش بیشتر و گفتار در آن هنگام راستین تر است .
نماز شب بهترین شاهد اخلاص و صفای قلب و دعوی صدق ایمان است . سیره پرهیزگاران و نیکان نیز بر این بوده است که :
کَانوُا قَلِیلاً مِنَ اللّیلِ مَا یَهجَعوُنَ . وَ بِالاَسحَارِ هُم یَستَغفِرُونَ ؛ مقدار کمی از شب را می خوابند، و از خداوند در سحرگاه، طلب مغفرت می کنند.
در مناجاتی خداوند به حضرت موسی علیه السّلام فرمود : دروغ می گوید آن که گمان می کند من را دوست دارد، ولی چون شب شود، خواب جایگزین راز و نیاز او می گردد. در روایتی دیگر آمده است که شخصی خدمت امیرالمؤمنین علیه السّلام آمد و عرض کرد : موفّق نمی شوم نماز شب بخوانم . حضرت فرمود: گناهانت تو را به بند کشیده اند.

برگرفته از کتاب تقویم عبادی، نوشته آقای مهدی مهریزی . این نوشته اندکی با متن کتاب از نظر ادبیات نوشتاری تفاوت دارد.