اعمال روز جمعه :
1- در نماز صبح در رکعت اوّل سوره ی جمعه و در رکعت دوّم سوره ی توحید بخواند.
2- بعد از نماز صبح پیش از آن که سخن بگوید این دعا را بخواند تا کفّاره گناهان او از این جمعه تا جمعه دیگر باشد :
(( اَللّهُمَ ما قُلْتُ فىجُمُعَتى هذِهِ مِنْ قَوْلٍ، اَوْ حَلَفْتُ فیها مِنْ حَلْفٍ، اَوْ نَذَرْتُ فیها مِنْ نَذْرٍ، فَمَشِیَّتُکَ بَیْنَ یَدَىْ ذلِکَ کُلِّهِ، فَما شِئْتَ مِنْهُ اَنْ یَکُونَ کانَ، وَ ما لَمْ تَشَأْ مِنْهُ لَمْ یَکُن، اَللّهُمَّ اغْفِرْ لى وَ تَجاوَزْ عَنّى، اَللّهُمَّ مَنْ صَلَّیْتَ عَلَیْهِ، فَصَلوتى عَلَیْهِ وَ مَنْ لَعَنْتَ فَلَعْنَتى عَلَیْهِ )) :
خدایا هر گفتارى که در این روز جمعهام گویم یا سوگندى که در آن خوردم یا نذرى که در آن کردم پس در تمام آنها مشیت و اراده تو پیش از همه آنها است آنچه از آن بخواهى مىشود و آنچه نخواهى نمىشود خدایا مرا بیامرز و از من بگذر خدایا هرکه را تو رحمت براو فرستادى پس رحمت من هم بر او باد و هرکه را تو از رحمتت دور کردى پس لعنت من هم بر او باد .
و اَقَلاًّ در هر ماهی یک مرتبه این عمل را به جا آورد .
روایت است که هر که بعد از نماز صبح در روز جمعه بنشیند و مشغول تعقیب باشد تا آفتاب طلوع کند در فردوس اعلى هفتاد درجه براى او بلند گردانند.
3- روایت استکه هرکه بعد از نماز ظهر و نماز صبح در روزجمعه و غیر جمعه بگوید : (( اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ )) ؛
خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد و فرج ایشان را نزدیک گردان ؛ نمیرد تا حضرت قائم علیه السّلام را دریابد و اگر صد مرتبه این صلوات را بخواند حقّ تعالى شصت حاجت او را برآورد ؛ سى حاجت از حاجات دنیا و سى حاجت از حاجات آخرت.
4- بعد از نماز صبح سوره ی الرّحمن را بخواند و بعد از :
(( فَبِأىِّ آلآءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ )) : پس کدامین نعمت از نعمت های پروردگارتان را تکذیب می کنید ، بگوید : { لا بِشیءٍ مِنْ آلآئکَ رَبِّ اُکَذِّبُ } : پروردگارا هیچ کدام از نعمت های تو را تکذیب نمی کنم .
5- شیخ طوسى رحمه الله فرموده که سنّت است بعد از نماز صبح روز جمعه، صد مرتبه سوره ی توحید را بخواند و صد مرتبه صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستد و صد مرتبه استغفار کند و هر یک از این سورهها را بخواند : نساء، هود، کهف، صافّات، الرّحمن .
6- سوره ی اَحْقاف و مؤمنون را بخواند. از حضرت صادق علیه السّلام مروی است که هر که در هر شب جمعه یا هر روز جمعه سوره ی اَحْقاف را بخواند ترسى در دنیا به او نرسد و از فَزَعِ اکبر قیامت ایمن گردد و نیز فرموده هر که خواندن سوره ی مؤمنون را در هر جمعه مداومت نماید، خداوند تعالى ختم فرماید اعمال او را به سعادت و منزل او در فردوس اَعْلى با پیغمبران و مرسلین باشد.
7- سوره ی قُلْ یا اَیُّهَا الْکافِرُونَ را پیش از طلوع آفتاب ده مرتبه بخواند و دعا کند تا دعایش مستجاب شود و روایت شده که حضرت امام زین العابدینعلیه السّلام چون صبح روز جمعه مىشد آیه الکرسى مىخواند تا ظهر و چون از نمازها فارغ مىشد شروع مىکرد به خواندن سوره ی اِنَّا اَنْزَلْناهُ و بدان که از براى خواندن آیه الکرسى عَلَى التَّنْزیلِ در روز جمعه فضیلت بسیار روایت شده است.
8- غُسل جمعه کند و آن از سنّت های مؤَکَّده است.
و روایت شده که حضرت رسول صلى الله علیه و آله به حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود :
یا على در هر جمعه غسل کن اگر چه باید که قوت روز خود را بفروشى و آب بخرى و غسل کنى و گرسنه بمانى زیرا که هیچ سنّتى بزرگ تر از این نیست .
و از حضرت صادق علیه السّلام منقول است که هرکه در روز جمعه غسل کند و این دعا را بخواند:
اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَللّهُمَ صَلِعَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاجْعَلْنى مِنَ التَّوَّابینَ واجْعَلْنى مِنَ المُتَطَهِّرینَ :
گواهى دهم که معبودى جز خداى یگانه نیست که شریکى ندارد و گواهى دهم که محمّد بنده و رسول او است خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد و مرا از توبه کنندگان و پاکیزه شدگانم قرارده ؛
براى او طهارتى باشد تا جمعه ی آینده یعنى از گناهان پاک شود یا اعمال او با طهارت معنوى و مقبول واقع شود و احوط آن است که تا ممکن شود غسل جمعه را ترک نکنند و وقت آن بعد از طلوع فجر است تا زوال آفتاب و هر چه به زوال(ظهر شرعی) نزدیک شود به تر است .
9- سر را به خَطمى بشوید که از پیسى و دیوانگى امان مىبخشد.
10- ناخن و شارب را بگیرد که فضیلت زیاد دارد و روزى را زیاد مىکند و تا جمعه ی دیگر از گناه پاک مىکند و از دیوانگى و خوره و پیسى امان مىبخشد و در آن حین بخواند :
بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ على سُنَّهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ . و در گرفتن ناخن ابتدا از انگشت کوچک دست چپ شروع کند و به انگشت کوچک دست راست ختم کند و در گرفتن ناخن هاى پاى خود نیز این چنین کند، سپس ریزهاى ناخن را دفن کند.
11- بوى خوش به کار برد و جامههاى پاکیزه خود را بپوشد.
12- تصدّق کند که بر طبق روایتى صدقه در شب جمعه و روز آن هزار برابر اوقات دیگر است.
13- براى اهل و عیال خود چیز نیکو و تازه ای از میوه و گوشت بخرد تا به آمدن جمعه شاد شوند.
14- خوردن انار : هنگامی که ناشتا است انار بخورد و هفت برگ کاسنى پیش از زوال (ظهر شرعی) بخورد.
از حضرت موسى بن جعفرعلیه السّلام مروی است که هر که یک انار در روز جمعه ناشتا بخورد تا چهل روز دلش را نورانى گرداند و اگر دو انار بخورد تا هشتاد روز و اگر سه انار بخورد تا صد و بیست روز و وسوسه شیطان را از او دور گرداند و هر که وسوسه شیطان از او دور گردد معصیت خدا نکند و هرکه معصیت خدا نکند داخل بهشت شود.
و شیخ درمصباح فرموده فضیلت بسیار روایت شده در خوردن انار در روز جمعه و در شب آن .
15- خود را از کارهاى دنیا فارغ سازد و مشغول به آموختن مسائل دینخود شود نه آن که روز جمعه را صرف کند به سیر و گشت و تفرّج در باغ ها و مزارع مردم و مصاحبت با اراذل و بی عاران و مسخرهگى و عیبگوئى مردمان و خندههاى قهقهه و خواندن اشعار و خَوض(غوطه ور شدن) در باطل و امثال این ها که مفاسدش زیاده از آن است که ذکر شود.
و از حضرت صادق علیه السّلام منقول است : اُفّْ باد بر مسلمانی که در هفته، روز جمعه را صرف آموختن مسائل دین خود نگرداند و براى این امر خود را از کارهاى دیگر فارغ نسازد.
و از حضرت رسول صلى الله علیه و آله منقول استکه هرگاه ببینیدکه در روزجمعه مرد پیرى تواریخ جاهلیّت و کفر را براى مردم نقل مىکند سنگریزه بر سرش بزنید.
16- هزار مرتبه صلوات بفرستد و از حضرت امام محمّد باقرعلیه السّلام مَروی است که هیچ عبادتى در روز جمعه نزد من محبوب تر نیست از صلوات بر محمّد و آل مُطَهَّرِ او صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِمْ اَجْمَعینَ .
مؤلّف گوید که : اگر فرصت نکرد اَقَلاًّ صد مرتبه صلوات را ترک نکند تا در قیامت روى او نورانى شود.
و روایت شده که هر که در روز جمعه صد مرتبه صلوات فرستد و صد مرتبه اَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبّى و اَتُوبُ اِلَیْهِ بگوید و صد مرتبه سوره ی توحید را بخواند، البتّه آمرزیده شود.
و نیز روایت است که صلوات بر محمّد و آل محمّد در ما بین ظهر و عصر برابر با هفتاد حجّ است.
17- زیارت حضرت رسول و ائمّه ی طاهرین سَلامُ اللَّه عَلَیْهِمْ اَجْمَعینَ نماید .
18- به زیارت اموات و زیارت قبر پدر و مادر یا یکى از ایشان برود که فضیلت دارد.
و از حضرت باقرعلیه السّلام روایت شده که مردگان را در روز جمعه زیارت کنید که مىدانند کیست که به زیارت ایشان رفته است و شاد مىشوند.
19- دعاى ندبه را که از اعمال اَعیاد اَربَعَه است، بخواند .
20- چند نماز که در متن مفاتیح الجنان در اعمال روز جمعه آمده است .
21- نماز ظهر روز جمعه را به جمعه و منافقین و نماز عصر را به جمعه و توحید بخواند.
شیخ صدوق رحمه الله روایت کرده از حضرت صادق علیه السّلام که فرمود از چیزهائىکه واجب و لازم است بر هر مؤمنى که شیعه ما باشد آن که در شب جمعه، نماز را به سوره ی جمعه و «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلى» بخواند و در نماز ظهر آن سوره ی جمعه و مُنافقین را بخواند. پس هرگاه این کار را کرد گویا عمل نموده به عمل رسول اللَّه صلى الله علیه و آله و ثواب و جزاء او بر خدا بهشت خواهد بود.
و شیخ کلینى رحمه الله به سند حَسَن کالصّحیح از حلبى روایت کرده که گفت : سؤال کردم از حضرت صادقعلیه السّلام که هرگاه در روز جمعه تنها نماز گذارم یعنى نماز جمعه نخوانم و چهار رکعت نماز ظهر را بخوانم، آیا بلند قرائت کنم فرمود بلى و فرمود به سوره ی جمعه و منافقین در روز جمعه بخوان.
22- شیخ طوسى رحمه الله در مصباح در ذکر تعقیب بعد از ظهر روز جمعه روایت کرده از حضرت صادق علیه السّلام که هر که روز جمعه بعد از سلام هفت مرتبه حمد و هفت مرتبه «قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و هفت مرتبه «قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و هفت مرتبه «قُلْ هُوَ اللَّهُ اَحَدٌ» و هفت مرتبه «قُلْ یا اَیُّهَا الْکافِرُونَ» بخواند و آخر سوره ی بَرائَة «لَقَدْ جآئَکُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِکُمْ» و آخر حَشْر که «لَوْ اَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ» باشد تا آخر سوره و پنج آیه ی آل عمران «اِنَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ» تا «اِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمیعادَ» را بخواند، از این جمعه تا جمعه ی دیگر کفایت شرّ دشمنان و بلاها از او بشود .
23- و نیز از آن حضرت روایت کرده که هر که بعد از نماز صبح یا بعد از نماز ظهر بگوید:
(( اَللّهُمَّ اجْعَلْ صَلوتَکَ وَ صَلوةَ مَلائکَتِکَ وَ رُسُلِکَ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ )) :
خدایا قرار ده درود خود و درود فرشتگان و رسولانت را بر محمّد و آل محمّد ،
بر او گناهى تا یک سال نوشته نشود و نیز فرموده که هر که بعد از نماز صبح و نماز ظهر بگوید :
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ» نمیرد تا امام قائم علیه السّلام را درک نماید.
مؤلّف گوید : که اگر دعاى اوّل را سه دفعه بعد از فریضه ی ظهر جمعه بخواند براى او امان باشد از بلاها تا جمعه ی دیگر.
روایت شده که هر که میان دو نماز روز جمعه صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستد ثوابش معادل هفتاد رکعت نماز باشد .
24- بخواند دعاى «یا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لا تَرْحَمُهُ الْعِبادُ» و دعاى «اَللّهُمَّ هذا یَوْمٌ مُبارَکٌ» و این هر دو از ادعیه ی صحیفه ی کامله (سجّادیّه) است .
25- روایت شده که به ترین اوقات صَلَوات در روز جمعه بعد از عصر است و صد مرتبه مىگوئى :
(( اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ )) : خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد و در فرج ایشان شتاب کن .
26- بعد از عصر، هفتاد مرتبه بگوید : «اَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ» تا حقّ تعالى گناهان او را بیامرزد .
27- دعاى عشرات را بخواند .
28- شیخ طوسى رحمه الله فرموده که ساعت استجابت دعا، ساعت آخِر روز جمعه تا غروب آفتاب است و سزاوار است که دعا در آن ساعت بسیار بکند.
و روایت شده که ساعت استجابت آن وقتى است که نصف قُرْص خورشید فرو رود و نصف دیگرش غروب نکرده باشد و حضرت فاطمه صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْها در آن وقت دعا مىکرد پس مستحب است دعا در آن وقت و مستحب است که دعاى مَروى از نبىّ صلى الله علیه وآله را در ساعت استجابت دعا بخواند :
سُبْحانَکَ لااِلهَاِلاَّ اَنْتَ، یاحَنَّانُ یامَنَّانُ، یابَدیعَ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ، یاذَاالْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ :
منزّهى تو معبودى جز تو نیست اى پر مهر اى پر نعمت اى پدید آورنده آسمان ها و زمین اى صاحب جلالت و کرم .
29- در ساعت آخر روز جمعه، دعاى سِمات را بخواند.
30- روز جمعه روز حضرت بقیّه الله عجّل الله تعالی فرجه الشّریف :
بدان که روز جمعه از چند جهت اختصاص و تعلّق به امام عصر عَجَّلَ اللَّهُ تعالی فرجه الشّریف دارد :
1- آن که ولادت با سعادت آن حضرت در آن روز بوده است.
2- آن که ظهور مَوفُورُ السّرور آن جناب در روز جمعه خواهد بود و تَرَقُّب و انتظار فَرَج در آن روز بیش تر از روزهاى دیگر است، و در زیارت مختصّه به آن حضرت در آن روز بیاید که :
(( هذا یَوْمُ الْجُمُعَهِ وَ هُوَ یَوْمُکَ، الْمُتَوَقَّعُ فیهِ ظُهُورُکَ وَ الْفَرَجُ فیهِ لِلْمُؤْمِنینَ عَلى یَدِکَ )) :
این روز جمعه است و این روزى است که انتظار مىرود در آن ظهور تو و فرج مؤمنین در آن به دست تو .
بلکه عید بودن روز جمعه و شمردن آن به عنوان یکى از عیدهاى چهارگانه، حقیقتاً به جهت آن روز شریف است که زمین را از لَوْثِ شرک و کفر و قذارات معاصى و از وجود جَبّارین و کافرین و منافقین پاک و پاکیزه مىفرماید و به اظهار کلمه حق و اعلاء دین و شرایع ایمان چشم و دل مؤمنین مخصوصین را در آن روز روشن و منوّر و مسرور و خرسند خواهد فرمود :
وَ أشْرَقَتِ الأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها
پس شایسته است که در این روز صلوات کبیر را بخوانى و بخوانى دعائى را که حضرت امام رضاعلیه السّلام امر فرموده بخواندن آن براى صاحب الأمرعلیه السّلام :
(( اَللّهُمَّ ادْفَعْ عَنْ وَلیِّکَ وَ خَلیفَتِکَ )) و ذکر آن در آخر اعمال سرداب در باب زیارات بیاید.
برگرفته از کتاب شریف (( مفاتیح الجنان )) ؛ تألیف محدّث بزرگ حاج شیخ عبّاس قمی رحمه الله.
گامها و...
