قلب انسان دائماً در دگرگونی است

یکی از شئون نفس ناطقه ی انسان، مرتبه ی قلب اوست که در فارسی از آن به «دل» تعبیر می کنند. قلب به معنای گردیدن و جا به جا شدن است.

نفس انسان حال واحدی ندارد و دائماً در انقلاب است. گاه حال خوشی دارد و گاه بد حال است. گاهی در هنگام نماز و دیگر عبادات، حال مناجات دارد و گاهی ندارد. یک وقت است دست به قلم می شود و خوب می نویسد و وقت دیگر هر چه سعی می کند نمی تواند بنویسد.
دوستی ها، معاشرت ها، رفت و آمدها؛ همه و همه در حالات و دگرگونی های قلب مؤثّرند. ...

عزیزان من! از این حالات نفسانی خود نگران نباشید. طبیعت انسان قبل از این که به طهارت کامل برسد و حضور تام پیدا کند، همین گونه است.

مدّتی در مسیر حق می افتد و درس و بحث دارد و به دنبال علوم و معارف است، اذا چند روزی حال خوشی دارد امّا پس از چند روزی دوباره سرد می شود و از مسیر حق خارج می گردد و پشیمانی به او روی می آورد.

هر انسان سالکی باید توجّه داشته باشد که نباید پس از هر افتادنی، از ادامه ی راه منصرف شود، بلکه باید برخیزد و بار دیگر حرکت کند. زیرا یکی از راه های پختگی نفس، همین افتان و خیزان بودن است.
آدم باید آن قدر بیفتد و برخیزد تا بزرگ شود و قوی گردد. کسی که در زندگی اش هیچ سختی نبیند و با هیچ مشکلی روبرو نشود، هرگز در زندگی خود پخته نمی شود.

به عنوان مثال می بینید کشاورزی که سال ها کشاورزی کرده و با انواع حوادث و مشکلات این پیشه روبرو شده، چقدر در مقابل فرزند جوان خود که اتّفاقاً او نیز تازه به این شغل روی آورده، استقامت و پایداری دارد و در برابر سختی ها، استوارتر و پا برجاست.امّا فرزند جوانش چون تازه به راه افتاده، دم به دم بی طاقتی می کند و از حوادث آینده هراس دارد. این طبیعت انسان است که در حالات گوناگونی به سر می برد.

معمولاً نفوس مضطربه خود را در این وادی نشان می دهند. نفوس مضطربه، همان جان هایی هستند که دائماً در اضطراب اند و با خود می گویند: چه کار کنیم؟ گرفتار شدیم. گوش به حرف چه کسی بدهیم؟ و... نوعاً افراد در این مقام قلبی خود که همان اضطراب نفس است، وا می مانند.

انسان را همّتی بلند باید تا بتواند قلب خود را از این اضطراب نجات بخشد و آن را پاک و طاهر گرداند. به فرموده ی حضرت آقا: «قلب را همّ واحد باید».

(مجلس هفدهم: قلب انسان دائماً در دگرگونی است)

برگرفته از کتاب شریف «شرح مراتب طهارت»؛ از رساله ی وحدت از دیدگاه عارف و حکیم حضرت علاّمه حسن زاده ی آملی حفظه الله/ شارح: استاد صمدی آملی حفظه الله / نشر رَوح و ریحان