«طهارت باطنی» - طهارت خیال

انسان باید مراتب طهارت ظاهری را بگذراند تا به مرتبه ی باطنی برسد. طهارت باطنی را مراتبی است که از طهارت خیال آغاز می گردد و به طهارت روح و سِرّ پایان می پذیرد.مهم ترین و مشکل ترین مرتبه ی طهارت و پاکی، مرتبه ی قوّه ی خیال است. آن جا که انسان آن را از تخیّلات بی خود و سوء ظن های بی جا نجات بخشد.

... اساس تمام این سؤالات بر این است که اعتقادات او بر پایه ی قوّه ی خیال محکم شده است نه از روی عقل. زیرا عقل وحدت بین است و هرگز به نظام عالم به دید کثرت بینی جدای از علّت تامّه نمی نگرد برخلاف قوّه ی خیال که فقط کثرات را می بیند.
مرحوم صدرالمتألّهین (رحمه الله) در اسفار می فرماید : «اکثر مردم عاقل بالقوّه و متخیّل بالفعل اند زیرا آن چه دارند خیال است و آن چه می توانند به دست بیاورند عقل است. هر کس را دسترسی به عقل نیست و اوحدی از مردم که زحمت کشیده اند و جان به لب آورده اند، می توانند به آن دست یابند.»

... نوعاً برای فهم مسائل عمیق از مثال استفاده می شود زیرا دست اکثر مردم از فهم عقلی کوتاه است.

... انسان باید قوّه ی خیالش را از اعتقادات فاسد تطهیر کند. حال تطهیر قوّه ی خیال از اعتقادات چگونه است؟ ... به در آمدن و رها کردن قوّه ی خیال در این بخش سال ها حرف شنیدن از استاد کتل طی کرده می خواهد. در این بخش اگر شخصی بعد از بیست سال قوّه ی خیالش را تطهیر کند، باز هم هنر کرده است.

مرحوم جناب سیّد مهدی بحرالعلوم بعد از سی و چهار سال قوّه ی خیال را تطهیر کرد. بعد از سی و چهار سال دو رکعت نماز شکر به جا آورد که خدایا باز هم زود تطهیرش کردم و خیلی هم طول نکشید. مرحوم ملاّ حسینقلی همدانی بعد از بیست و چهار سال زحمت کشیدن آن را تطهیر کرد
.
علاوه بر این بخش، انسان باید قوّه ی خیال را از تخیّلات ردّی و پست نیز پاک کند. باید قوّه ی خیالش را از سوء ظن هایی که موجب کدورت او با رفقایش می شود، تطهیر کند.

... آتش جهنّم برای تطهیر مردم آفریده شده است زیرا در روایات آمده که آتش جهنّم مانند آتش دنیا سوزنده است امّا سوزندگی آن سازندگی است. جهنّم نمی سوزاند تا فقط زجر دهد، بلکه می سوزاند تا بسازد. مثل این که پزشک با چاقوی جرّاحی اش شکم مریض را پاره می کند تا مرض او را علاج کند. آری، جهنّم ادبستان حق است.

(مجلس هفتم: «طهارت باطنی» - طهارت خیال)

برگرفته از کتاب شریف «شرح مراتب طهارت»؛ از رساله ی وحدت از دیدگاه عارف و حکیم حضرت علاّمه حسن زاده ی آملی حفظه الله/ شارح: استاد صمدی آملی حفظه الله / نشر رَوح و ریحان