بسم الله الرّحمن الرّحیم
عنوان : حقیقت و صورت باطن نماز / شماره ی 11
موضوع : صراط مستقیم، راه محمّد وآل محمّد صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین است ؛

حضرت امام رحمه الله در بیان نماز کُمّل از اهل معرفت فرمودند : و مقام کمال آن ها حالت برزخیّت کبراست که نه خلق حجاب حق شود – چون ما محجوبان – و نه حق حجاب خلق شود – چون واصلان و فانیان مجذوب - . پس ((صراط مستقیم)) آن ها عبارت از این حالت برزخیّت متوسّط بین النّشأتین است که صراط حق است ( تفسیر سوره حمد ، ص 70 ) . ... صراط مستقیم نزدیک تر (ین) راه وصول الی الله است که آن راه رسول الله و اهل بیت اوست . چنان چه تفسیر شده است به رسول خدا و ائمّه ی هدی و امیرالمؤمنین علیهم الصّلوه و السّلام( تفسیر سوره حمد ، ص 71 ) .

پیغمبر و آل پیغمبر صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین به ما می فرمایند که در مسیر صراط مستقیم الهی که همانا صراط نبوّت ختمیّه و ولایت مطلقه است، قرار بگیرید و در این صراط بمانید. چرا که تنها راه نجات انسان از خطرات دنیا، برزخ و آخرت، همین صراط مستقیم نبوی و علوی علیهما السّلام است.

در این صراط مستقیم است که نفس ناطقه ی انسان از نقص به کمال می رسد و سعادت دنیا و آخرت انسان تضمین می شود و انسان می تواند با اعمال نیک و شایسته، ملکات حسنه ای برای نفس خود ایجاد کند و به تبع آن صورت برزخی انسانی و الهی برای خود انشاء نماید و با صورت انسانی که صورت انسان های کامل صاحب عصمت و انوار مستأثره ی حق متعال یعنی محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین تا حضرت بقیّه الله علیهم السّلام و عجّل الله تعالی فرجه الشّریف می باشد، محشور شود.

*پس حقیقت صراط مستقیم و صورت انسانی و الهی؛ مسیر نبوّت ختمیّه محمّدی صلّی الله علیه و آله و سلّم و ولایت مطلقه علوی علیه السّلام تا ولایت مطلقه بقیّه الله عجّل الله تعالی فرجه الشّریف است و باید رهرو این مسیر به صورت و سیرت ذوات نوریّه مقدّسه علیهم السّلام باشد تا ظاهر و باطن خود را بر طبق این الگوی الهی بسازد .


حضرت امام رحمه الله در ادامه فرمودند : و باید دانست که هر یک از موجودات را صراطی خاصّ خود و نور و هدایتی مخصوص است : الطُّرُقُ إِلَی اللهِ بِعَدَدِ اَنفاسِ الخَلاَئِق؛ به عدد نفس های آفریدگان، به سوی خدا راه هاست. حدیث منسوب به پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم است ( تفسیر سوره حمد ، ص 72 ) .

* این صراط خاص، همان جدول وجودی نفس ناطقه هر شخص است که شخص خود را بر اساس افکار، اوهام، اقوال و اعمال خود می سازد و بر این اساس جدول وجودی خود را یا تطهیر می نماید یا مشوب و آلوده می سازد و نیّات و افکار و اعمال شخص هستند که صورت برزخی او را می سازند. هر عملی را که انجام دهد چه خوب و چه بد، در نفس ناطقه ی او اثر می گذارد و منشاء و موادّ صور برزخی او می شوند :
وَ لْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ ( سوره حشر، آیه 18 ) ؛ و هر کسى باید بنگرد که براى فردا[ى خود] از پیش چه فرستاده است و از خدا بترسید .
فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیْرًا یَرَهُ . وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ شَرًّا یَرَهُ (سوره زلزله ، آیه 7و8 ) ؛ پس هر که هم وزن ذرّه‏اى نیکى کند [نتیجه ی] آن را خواهد دید . و هرکه هم وزن ذرّه‏اى بدى کند [نتیجه ی] آن را خواهد دید .
ثُمَّ تُوَفَّى کُلُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَ هُمْ لاَ یُظْلَمُونَ( سوره آل عمران ،آیه 161) ؛آنگاه به هرکس [پاداش] آنچه کسب کرده به تمامى داده مى‏شود و بر آنان ستم نرود .

* پاداشی که در ازای اعمال نیک به شخص داده می شود و عذابی که در قبال اعمال بد و شر به شخص چشاندهمی شود، عین نفس و حقیقت وجودی آن عمل است خود شخص برای خود فراهم کرده است و به عبارتی صورت برزخی آن عمل می باشد و این پاداش یا عذاب، عیناً مناسب و موافق با آن عمل است و هیچ گونه ظلمی به شخص نمی شود :
ذَلِکَ بِمَا قَدَّمَتْ یَدَاکَ وَ اَنَّ اللَّهَ لَیْسَ بِظَلاَّمٍ لِّلْعَبِیدِ ( سوره حج ، آیه 10 ) ؛ این [کیفر] به سزاى چیزهایى است که دست هاى تو پیش فرستاده است و [گرنه] خدا نسبت به بندگان خود بیدادگر نیست و ظلم نمی کند .

جَزَاء وِفَاقًا ( سوره نباء ، آیه 26 ) ؛ کیفرى مناسب [با جرم آن ها] .

* هر شخص هر آنچه با اعمال و نیّات خود برای نفس خود کسب یا اکتساب نموده و به دست آورده است همان را به عنوان نامه ی عمل به او باز می گردانند : لَهَا مَا کَسَبَتْ وَ عَلَیْهَا مَا اکْتَسَبَتْ ( سوره بقره ، آیه 286 ) ؛ آنچه ( از خوبى‏) به دست آورده به سود او، و آنچه ( از بدى‏) به دست آورده به زیان اوست‏ .
هَذَا کِتَابُنَا یَنطِقُ عَلَیْکُم بِالْحَقِّ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنسِخُ مَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( سوره جاثیه ، آیه 29 ) ؛ این است کتاب ما که علیه شما به حق سخن مى ‏گوید ما از آنچه مى‏ کردید نسخه بر مى‏ داشتیم .

حضرت امام فرمودند : پس صراط انسان کامل فقط صراط (( منعم علیهم )) به قول مطلق است؛ و این صراط بالإصاله مختصّ به ذات مقدّس نبیّ ختمی است و برای اولیاء و انبیاء بالتّبعیّه ثابت است ( تفسیر سوره حمد، ص78 ).

حقیقت صراط، صورت باطن ولایت است. چنان چه در احادیث وارد است که امیرالمؤمنین صراط است و در احادیث شریفه ... صراط مستقیم را به حضرت امیرالمؤمنین و حضرات ائمّه معصومین علیهم السّلام تفسیر فرمودند( تفسیر سوره حمد ، ص 234 و 235 ) .
صراط مستقیم یک سرش به طبیعت است یک طرفش به الوهیّت ( تفسیر سوره حمد ، ص 237 ) .

الَّذِینَ اَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَدَاء وَ الصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أولَئِکَ رَفِیقًا ( سوره نساء ، آیه 69 ) ؛ کسانى که خدا ایشان را گرامى داشته و به آنان نعمت داده از پیامبران و راستگویان و شهیدان و شایستگان اند وآنان چه نیکو همدمان اند .
در آیه شریفه آمده است که منعم علیهم، مِّنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَدَاء وَ الصَّالِحِینَ هستند. لفظ ((مِن)) در اینجا به صورت حصر اطلاقی است که بر اساس روایات مخصوص پیغمبر و آل پیغمبر صلّی الله علیه و آله و سلّم می شود.

نتیجه ؛

دایره وجودی این نوشتار در قوس نزول و صعود حول محور توحید، نبوّت و ولایت و صراط مستقیم قرار داشت. انسان های کامل صاحب عصمت علیهم السّلام مسیر سیر استکمالی از نقص به کمال که همان صراط مستقیم الهی و انسانی محمّد و آل محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم است را به ما نشان داده اند و حق متعال از طریق قرآن به عنوان کامل ترین کتاب انسان سازی و بهترین دستورالعمل خود سازی و دقیق ترین برنامه ی زندگی انسان و پیامبر و اهل بیت صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین از طریق روایات، احادیث، خطبه ها و ادعیه که به منزله ی مرتبه ی نازله ی قرآن و به عنوان بطون و اسرار آیات قرآنی هستند این مهم را کاملاً تبیین نمودند تا ما بر اساس این دستورات خود را در مسیر اهل بیت علیهم السّلام درست بسازد و با صورت انسانی که صورت انسان های کامل صاحب عصمت علیهم السّلام است محشور شویم چرا که ابد در پیش داریم ؛

در الهی نامه ی حضرت علاّمه حسن زاده آملی حفظه الله آمده است ( الهی نامه ، الهی 90 ، ص 12 ) :
الهی حقّ محمّد و آل محمّد بر ما عظیم است ؛ اللّهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد .

وَ آخِرُ دَعوَئهُم أَنِ الحَمدُ للهِ رَبِّ العَالَمیِن

الهی نامه ؛ علاّمه حسن حسن زاده آملی ، قم ، انتشارات الف، لام، میم ، طبع دوم ، 1381

تفسیر سوره حمد؛ امام سیّد روح الله موسوی خمینی رحمه الله ، تهران ، مؤسّسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی رحمه الله ، طبع نهم ،1384