بسم الله الرّحمن الرّحیم
عنوان : حقیقت و صورت باطن نماز / شماره ی 9
موضوع : محضر و حضور ؛

شاید بتوان بحث محضر و حضور را با مثالی، بهتر ادراک نمود :
مجلس سخنرانی، در مسجدی را در نظر بگیرید که انسانی الهی و عالمی بزرگوار در آن حضور دارد و فرمایشاتی را عرضه می دارد. می توان گفت کسانی که از نزدیک ایشان را می بینند و سخن ایشان را می شنوند، در حضور این انسان الهی هستند و کسانی که خارج از چهار دیواری مسجد و در حیاط یا خیابان هستند و از طریق برگه ی اعلام مراسم یا شنیدن از دیگران و یا شنیدن صدای خود سخنران، وجود ایشان را احساس می کنند و می دانند این انسان الهی در این مسجد هست، مقداری از ایشان دور می باشند، این افراد در محضر این انسان الهی و عالم بزرگوار قرار دارند. از طرفی قابلیّت و ظرفیت وجودی هر شخص نیز مُعِدّ او در این امر می باشد. هر کس تشنگی او بیشتر باشد لزوماً سعی می کند از ابتدای سخنرانی در مسجد باشد و کسی که تشنگی و بی قراری او بسیار بیشتر است، حتّی سعی می کند قبل از آمدن این انسان الهی در مسجد حاضر شده و منتظر تشریف فرمایی او می شود. امّا کسی که خیلی توجّه ندارد می گوید خب می رویم، بگذار ایشان بیاید بعد می رویم خدمت ایشان. و وقتی می آید دیگر نمی تواند وارد مسجد شود و در حضور عالم باشد به ناچار باید درحیاط یا خیابان بماند و از محضر این انسان الهی و عرشی بهره مند شود. إن شاء الله این مثال توانسته باشد مقداری موضوع محضر و حضور را روشن و واضح نموده باشد.

حال این حالت را در مورد نماز در نظر بگیریم ؛

شخصی می گوید، حالا که کار دارم، بگذار وقت نماز برسد دست از کار می کشم. وقتی وقت نماز شد چون مشغول کار است، می گوید باشد بگذار این کار را تمام کنم بعد می روم نماز می خوانم و هر وقت برای نماز خواندن برود در واقع او در محضر حق متعال نماز می خواند. چون ما در این نشئه زندگی می کنیم و این عالم و همه ی عوالم وجودی مال خدا و ملک خداوند متعال است : لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَ الأرْضِ وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ ( سوره حدید ، آیه 5 ) ؛ فرمانروایى [مطلق] آسمان ها و زمین از آن اوست و [جمله] کارها به سوى خدا بازگردانیده مى‏ شود .

عالم صاحب دارد، خانه مالک دارد و ما در هر لحظه در محضر خداوند قرار داریم . شخصی دیگر می گوید، وقتی اوّل وقت نماز شد، دست از کار می کشم و می روم نماز می خوانم و این کار را هم انجام می دهد و او در اوّل وقت در حضور حق متعال نماز می خواند ( البتّه با توجّه به حضور قلب و توجّه شخص به نماز و حقیقت نماز، این حضور؛ مراتب دارد ) چون خدا منتظر راز و نیاز و درخواست بنده اش از اوست و خود می فرماید : ادْعُونِی أسْتَجِبْ لَکُمْ ( سوره غافر ، آیه 60 ) ؛ مرا بخوانید تا شما را (دعای شما را) اجابت کنم .

و در اواخر دعای شریف کمیل آمده است : فَإِنَّکَ قَضَیتَ عَلَی عِبَادِکَ بِعِبَادَتِکَ وَ اَمَرتَهُم بِدُعَائِکَ وَ ضَمِنتَ لَهُمُ الإِجَابَه ؛ پس به راستی ( قضای تو بر این تعلّق گرفت) تو فرمان داده ای بر بندگانت به پرستش کردنت و دستور داده ای ایشان را به درخواست کردن از خودت و عهده دار شده ای برای شان پاسخ دادن را .

امّا شخص دیگر، آن قدر تشنگی و علاقه نسبت به نماز دارد و احساس بیچارگی و فقر و نیاز می کند که قبل از دخول وقت نماز، خود را آماده ی ملاقات با خالق خود و اقامه نماز می کند و منتظر می نشیند تا اذان گفته شود و در اوّل وقت و با توجّه و حضور قلب، در حضور حق متعال قرار بگیرد و با او نجوا کند.

پیامبر عزیز صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند : المُصَلِّی یُنَاجِی رَبَّهُ (انسان و قرآن ، علاّمه حسن زاده آملی ، ص 102).

حال، پیغمبر و آل پیغمبر صلّی الله علیه و آله و سلّم در سیر عروجی شان در نماز و دیگر حالات شان چه دیده اند و چه چشیده اند که رهاورد این سفرهای الهی، در نماز و غیر آن به صورت این روایات و احادیث مأثوره است که به فرموده حضرت علاّمه حسن زاده آملی حفظه الله ؛ روایات مرتبه ی نازله ی قرآن و بطون و اسرار آیات قرآنی اندکه از اهل بیت عصمت و وحی که مرزوق به علم لدنّی اند، صادر شده اند ( انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه ، ص 302 ) .

علما و عرفای بالله که جزو آحاد رعیّت حضرات معصومین علیهم السّلام می باشند، به چه چیزها رسیده اند و چه چیزها دیده و چشیده اند که مانند حضرت امام خمینی رحمه الله آن حقائق و لطائف ممثّل برای خودشان را در قالب این الفاظ سنگین و عالی برای ما تقریر و تحریر می دارند تا ما هم حرکتی کنیم و راه بیفتیم و باید راه بیفتیم ؛ اینان که این اند، پس انسان کامل صاحب عصمت در چه حالات و منازلی سیر می کند ؟ طُوبَى لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ ( سوره رعد ، آیه 29 ) ؛ خوشا به حالشان و خوش سرانجامى دارند .

چه خبر هاست خدایا که ندارم خبری
کو مرا خضر رهی تا که نمایم سفری

انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه؛ علاّمه حسن حسن زاده آملی، قم ، انتشارات الف، لام، میم ، طبع اوّل ازاین ناشر، دی ماه1383
انسان و قرآن؛ علاّمه حسن حسن زاده آملی ، قم ، انتشارات الف، لام، میم ، طبع اوّل از این ناشر، دی ماه