بسم الله الرّحمن الرّحیم
عنوان : حقیقت و صورت باطن نماز / شماره ی 8
موضوع : حقیقت و صورت باطن نماز ؛

حضرت امام رحمه الله فرمودند : بدان که اهل ظاهر در نکته ی ذکر نعبد و نستعین، به صیغه ی متکلّم مع الغیر، با آن که عابد واحد است، نکاتی گفته اند. از آن جمله آن که عابد را حیله ای شرعیّه به نظر رسیده که به وسیله ی آن، عبادتش مقبول درگاه حق تعالی افتد و آن، آن است که عبادت خود را در ضمن عبادت سایر مخلوقات، که از جمله ی آن هاست کمّل از اولیاء الله که حق تعالی عبادت آن ها را قبول می فرماید، تقدیم بارگاه قدس و دستگاه رحمت کند تا به این وسیله عبادت او نیز ضمناً قبول شود ... . و از آن جمله آن که، چون تشریع نماز در اوّل امر به جماعت بوده، از این جهت به لفظ جمع ادا شده؛ و ما در سرّ جملی اذان و اقامه، نکته ای گفتیم که از آن، کشف این سر تا اندازه ای می شود؛ و آن ، آن است که اذان اعلان قوای ملکیّه و ملکوتیّه ی سالک است برای حضور در محضر؛ و اقامه به پا داشتن آن هاست در حضور؛ و چون سالک قوای ملکیّه و ملکوتیّه ی خود را در محضر حاضر نمود و قلب که پیشوای آن هاست به سمت امامت به پا خاست، فَقَد قَامَت الصَّلوه و المُؤمِنُ وَحدَهُ جَمَاعَه ؛ پس نعبد و نستعین و اهدنا، تمام به واسطه ی این جمعیّت حاضره در محضر قدس است ؛

و در روایات و ادعیه ی صادره از اهل بیت عصمت و طهارت ( علیهم السّلام) که سرچشمه ی عرفان و شهودند، اشاره به این معنی شده است ... و وجه دیگر که به نظر نویسنده می رسد آن است که ... پس با صیغه ی جمع اظهار کند که جمیع موجودات در همه ی حرکات و سکنات خود، عبادت ذات مقدّس حق تعالی کنند و از او استعانت جویند ( تفسیر سوره حمد ، ص 61 و 62 ) .

حقیقت و روح جمیع عبادات به ویژه نماز، انوار مستأثره ی ذوات نوریّه معصومین علیهم السّلام می باشند و قبول همه ی اعمال و عبادات به واسطه ی معرفت ما نسبت به ایشان و شناخت حقّ شان می باشد و چون خلیفه الله هستند و خلیفه باید به صفات مستخلف خویش باشد، لذا مقام امر و کن الهی را دارا می باشند امّا به واسطه ی ادب مع الله و حضور تامّ عندالله تا اذن الهی نباشد، کاری را انجام نمی دهند هر چند اختیار انجام هر کاری را در عالم دارند.

حضرات معصومین علیهم السّلام که مؤدّب به ادب الهی هستند، صاحب اختیار هر بنده ی مؤمن و مؤمنه می باشند وَ مَا کَانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لاَ مُؤْمِنَهٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَ رَسُولُهُ اَمْرًا اَن یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَهُ مِنْ اَمْرِهِمْ وَ مَن یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالاً مُّبِینًا ( سوره احزاب ، آیه 36 ) ؛ و هیچ مرد و زن مؤمنى را نرسد که چون خدا و فرستاده‏ اش به کارى فرمان دهند براى آنان در کارشان اختیارى باشد و هر کس خدا و فرستاده‏ اش را نافرمانى کند قطعا دچار گمراهى آشکارى گردیده است .

و از آن جا که اسم خدا، ذکر خداست و نماز هم ذکر الله اعظم بلکه اکبر است، حدیث شریف امام جعفر صادق
علیه السّلام در تفسیر آیه ی : وَ للهِ الاَسمَآءُ الحُسنی فَادعُوهُ بِهَا ( سوره اعراف ، آیه 81 ) ؛ نام های نیک به خدا اختصاص دارد پس او را با آن ها بخوانید ؛ مجدّداً تجلّی می یابد که : نَحنُ وَ اللهِ الاَسمَآءُ الحُسنی الَّتِی لاَ یَقبَلُ اللهُ مِنَ العِبَادِ عَمَلاً إِلاَّ بِمَعرِفَتِنَا( اصول کافی ، ج 1 ، کتاب التّوحید ، بابٌ النّوادر، ح 4 ، ص 306 ) ؛ به خدا سوگند ؛ آن نام های نیک ماییم که خداوند کرداری را از بندگان نپذیرد مگر این که (به) شناخت ما باشد .

اسم خدا، ذکر خداست و نماز هم ذکر الله اکبر است ؛ وَ اَقِمِ الصَّلاَهَ إِنَّ الصَّلاَهَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ اَکْبَرُ ( سوره عنکبوت ، آیه 45 ) ؛

نماز را برپا دار که نماز از کار زشت و ناپسند باز مى‏دارد و قطعاً یاد خدا بالاتر است ، و امام علیه السّلام می فرماید : به خدا قسم ما نام ها، اسم ها و ذکرهای نیک خداییم؛ یعنی به خدا قسم ما ذکر خداییم و به خدا قسم ما حقیقت نمازیم و خداوند کرداری را از بندگان نپذیرد مگر این که با معرفت به ما و شناخت حقّ ما نسبت به خودشان باشد.

پس حقیقت و صورت باطن نماز؛ ولایت و معرفت محمّد وآل محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم می باشد . ***

پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم، رسول الله و خلیفه الله است. امام معصوم علیه السّلام خلیفه رسول الله و خلیفه الله است. و همان طور که گفته شد خلیفه باید به صفات مستخلف باشد. واسطه ی میان امام معصوم علیه السّلام و خداوند عزّ و جل، وجود با برکت پیامبر عظیم الشأن اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم است تا سلسله ی مراتب طولی این خلافت حفظ و رعایت شود. اطاعت از این بزرگواران علیهم السّلام بر همه واجب عینی و حتمی است .

إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأرْضِ خَلِیفَهً ( سوره بقره ، آیه 30 ) ؛ من در زمین جانشینى خواهم گماشت .
یَا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اَطِیعُواْ اللّهَ وَ اَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَ أوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ ( سوره نساء ،آیه 59 ) ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏ اید خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیاى امر خود را [نیز] اطاعت کنید . إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَ هُمْ رَاکِعُونَ ( سوره مائده ، آیه 55 ) ؛ ولى شما تنها خدا و پیامبر اوست و کسانى که ایمان آورده‏ اند همان کسانى که نماز برپا مى‏ دارند و در حال رکوع زکات مى‏ دهند .

شخص در نماز خود به نحوی، اقتدا به مولا و صاحب زمان خود علیه السّلام می نماید و نفس ناطقه ی خود و جمیع عبادات و سکنات، خود را تحویل ایشان می دهد تا هر عیب و نقصی که در اعمال و سکنات و عبادات او به ویژه نمازش وجود دارد به واسطه ی برکت وجودی انسان کامل صاحب عصمت، پوشیده شود و چون با تمام وجود و با اعضاءو جوارح و جوانح و قوای ظاهری و باطنی و با حقیقت مادّی ، مثالی و عقلی خود و در یک جمله با حقیقت وجودی نفس ناطقه ی خود که آن را مراتبی است از فرش تا فوق عرش؛ در محضر الهی حاضر می شود و با وجود این که یک شخص است عباراتی را به صیغه ی جمع به زبان می آورد تا به برکت انسان کامل صاحب الأمر علیه السّلام، غیر از رحمت رحمانیّه، مشمول رحمت رحیمیّه ی حق متعال نیز شود .

اصول کافی ؛ ثقه الإسلام محمّد کُلینی رحمه الله ، ترجمه ی صادق حسن زاده ، قم ، انتشارات قآئم آل محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم ، طبع چهارم ، 1387

تفسیر سوره حمد؛ امام سیّد روح الله موسوی خمینی رحمه الله ، تهران ، مؤسّسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی رحمه الله ، طبع نهم ،1384