بسم الله الرّحمن الرّحیم
عنوان : حقیقت و صورت باطن نماز / شماره ی 3
موضوع : سوره ی حمد

سوره ی حمد، جمیع سلسله ی وجود است ... تمام دایره ی وجود است که در بسم الله الرّحمن الرّحیم به طریق اجمال مذکور است و در سوری حمد به طریق تفصیل ( تفسیر سوره حمد ، ص 4 و 5 ) .

و چون بنده ی سالک إلی الله به مرقات إقرَأ وَ ارقَ : بخوان و بلا برو ؛ و عارج به معراج الصّلوه معراج المؤمن، مشاهده ی رجوع جمیع موجودات و فنای دار تحقّق در حق کند و حق برای او جلوه به وحدانیّت نماید، به زبان فطرت توحید گوید إیّاک نعبد و إیّاک نستعین؛ و چون نور فطرت انسان کامل، محیط به جمیع انوار جزئیّه است و عبادت و توجّه آن، توجّه دار تحقّق است به صیغه ی جمع ادا کند : سَبَّحنَا فَسَبَّحَتِ المَلآئِکَهُ وَ قَدَّسنَا وَ فَقَدَّسَتِ المَلآئِکَهُ وَ لَولانَا مَا سَبَّحَتِ المَلآئِکَهُ ( تفسیر سوره حمد ، ص 5 و 6 ) ؛ ما خدا را تسبیح گفتیم پس ملائکه تسبیح گفتند و ما خدا را تقدیس کردیم پس ملائکه تقدیس کردند و اگر ما نبودیم، ملائکه تسبیح نمی گفتند .

ایشان آورده اندکه: سوره ی حمد، جمیع سلسله ی وجود و تفصیل تمام دایره ی وجود است ( تفسیر سوره حمد، ص4 و 5 ) ؛ بدان که سوره مبارکه ی (( حمد )) چنان چه مشتمل است به جمیع مراتب وجود، مشتمل است به جمیع مراتب سلوک و مشتمل است – به طریق اشاره- به جمیع مقاصد قرآن( تفسیر سوره حمد ، ص81 ) .

این عبارت، بیان یکی از نقاط اوج ذوق عرفان عملی حضرت امام رحمه الله می باشد که پس از عرفان نظری، در مسیر عرفان عملی و با همّت و طلب در مسیر فهم آیات و روایات به حقائق و لطائفی رسیدند و چشیدند و آن حقائق و لطائف مذوق خود را مجدّداً در مسیر علمی در قالب عرفان نظری و به عنوان راهی در مسیر عرفان عملی برای رسیدن به حقیقت بیان فرمودند.

و شاید بتوان گفت این فرمایش ایشان، یکی از دلائل اهمّیت قرائت سوره ی حمد است . هر چند شخص به فهم و ادراک حقائق آن نائل نشود، امّا برکت وجودی قرائت لفظی این سوره و آیات مبارکه آن، شخص را در مسیر الهی و انسانی نگه می دارد إن شاء الله و اگر با توجّه و تعقّل و توغّل همراه باشد و در نفس ناطقه و حقیقت وجودی شخص عملاً پیاده شود، باید به او گفت : طوبی لک ؛ خوشا به حالت .

* و به یک معنا تمام دایره ی وجود ، دو قوس نزول و صعود است که به عبارتی همان آیه استرجاع می باشد ؛ إِنَّا للهِ وَ إنَّا إِلَیهِ رَاجِعُونَ ( سوره بقره ،آیه 156 ) ؛ ما از آن خدا هستیم و به سوى او باز مى‏ گردیم .

ادامه دارد ...
تفسیر سوره ی حمد؛ امام سیّد روح الله موسوی خمینی رحمه الله ، تهران ، مؤسّسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی رحمه الله ، طبع نهم ،1384