شب حیوانی یا شب انسانی
یک دستور اخلاقی :
وقتی در محضر مبارک استاد، جناب علاّمه طباطبایی رضوان الله تعالی علیه بودم ، سخنانی از حالات شبش به میان آورد، و فرمود : هر وقت در روز مراقبت من قوی تر است ، مشاهداتی که در شب دارم زلال تر و صاف تر و روشن تر است . کسانی که در سیر و سلوک عرفان عملی ، قدم نهاده اند، شکارهایی دارند، و به خصوص در وجهات شبانه مشاهداتی دارند.
در آخر وافی جناب فیض قدّس سرّه ، از کافی ثقه الاسلام کلینی به اسنادش ‍ از ثامن الائمّه علیهم السّلام روایت شده است که : قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ : کَانَ اِذَا صَبَحَ قَالَ لاَصحَابِهِ : هَل مِن مُبَشِّرَاتٍ ؟ یَعنی بِه الرُّؤیَا ، یعن رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم که صبح می کرد، به اصحاب خود می فرمود : آیا خبرهای خوش دارید؟ یعنی آیا خواب های خوش دیده اید؟
سیره و روش حضرت رسول اکرم صلّی الله علیه و آله این بود، اصحابش را یعنی یاران و شاگردانش را به سیر و سلوک وا می داشت ، و آنان را برای شکار مبشّرات و صید معانی، ترغیب و تحریص می کرد، همه انبیاء این چنین بودند، همه سفرای الهی ، جز تزکیه نفس بشر و تعلیم و تأدیب آنان ، و ایصال شان به قرب الی الله ، که در حقیقت تخلّق به اخلاق الهی ، و اتّصاف به صفات ربوبی و تأدیب به آداب الله است ، هدفی دیگر نداشته اند .
این شب مردان خداست که مبشّرات دارند، رؤیای صالح و صادق دارند، آری !
شب مردان خدا، روز جهان افروز است روشنان را به حقیقت شب ظلمانی نیست

باری ! کأنّ رسول الله صلّی الله علیه وآله به اصحابش فرموده است که : آیا همان طور که حیوانات خودتان را در شب علوفه می دهید، و آنها را در جایی می بندید که خوردند و خوابیدند، شبی را به روز آورده اند، و شبی حیوانی داشته اند، شما هم آن چنان شب به روز آورده اید، یا شب انسانی داشته اید، که شکارهایی کرده اید و مبشّراتی دارید، خداوند سبحان فرمود:
وَ مِنَ اللَّیلِ فَتَهَجَّد بِهِ نَافِلَهَ لَکَ عَسَی اَن یَبعَثَکَ رَبُّکَ مَقَاماً مَحمُوداً .
منبع : فضایل و سیره ی چهارده معصوم در آثار علاّمه حسن زاده آملی